Nghèo
Nhất Linh
-
Mình đã đỡ chưa?
Thấy
vợ ngồi dựa vào tường, mắt có ngấn lệ, Trọng không biết là nàng khóc hay vì tại
trong nhà đầy khói. Chàng thở rất khó, ngồi ghé vào đầu phản, hai khuỷu tay chống
nặng nề xuống đùi và bàn tay bỏ thõng, có vẻ mệt nhọc. Tuy trời nóng như hâm, mồ
hôi ra ướt đầm áo trong mà Trọng cũng không buồn cởi áo bành tô xanh đầy vết dầu
xe ôtô.
Nhìn
qua cái mành rách sang góc nhà bên kia, Trọng thấy bác Phác, người đàn bà bán
hàng rong ở chung với chàng cũng đương ngồi, hai khuỷu tay chống vào đùi có vẻ
ngẫm nghĩ. Trọng thấy buồn cười nên vội vàng ngồi khác kiểu đi: ở trong một cái
nhà lúc nhúc hơn mười gia đình, lúc ăn lúc ngủ, ai cũng nhìn thấy ai, nên Trọng
luôn luôn khó chịu, cử động không được tự do.
Người
đàn bà đột nhiên chửi lên mấy tiếng, rồi tiếp theo một tràng dài:
-
Đôi guốc bà vừa để đây, ngoảnh đi một cái, hừ đã mất biến! Vật thứ không là
bao, nhưng mà tức chứ! Hừ, ở lẫn với những quân ăn cắp!... Xin đừng ai chạnh
lòng. Tôi mất của thì tôi nói, chẳng ông bà nào cấm được tôi.
Trọng
biết là người ấy nói đã lâu rồi, mà nói câu ấy có lẽ đã hơn vài chục lượt. Họ vừa
ngồi nghỉ cho đỡ mệt, nay lại bắt đầu. Vì chiều nào, những người ở trong nhà
cũng tìm dịp to tiếng với nhau, nên chàng không để ý. Nhưng đến lúc thấy người
đó mon men lại gần chiếc mành, cúi nhìn xuống gầm cái giường của chàng, vừa
nhìn vừa nói: "Vụt một cái biến mất, nhậy thực!" như có ý đổ cho vợ
con chàng lấy đôi guốc, thì chàng không giữ được giận, muốn chạy ra nắm tóc người
ấy dúi xuống thềm gạch cho bõ tức. Chàng lẩm bẩm:
-
Hừ, quá lắm. Dám nghi cho mình ăn cắp.
Nhưng
chàng vẫn ngồi yên: hai tay nổi gân bám chặt lấy thành giường. Chàng trấn tĩnh
lại ngay, tự bảo:
-
Mình hãy còn giữ những thói của cuộc đời sang trọng cũ. Nếu cứ tức giận họ thì
tức giận cả ngày.
Quay
lại, thấy vợ vẫn ngồi yên trong góc giường. Trọng đoán là nàng không biết chuyện.
Bảo thấy chồng nhìn mình chăm chú, nên nhếch mép hình như nàng phải cố hết sức,
phải khó nhọc lắm mới nhếch nổi một nụ cười đón chồng.
Trọng
đau đớn nghĩ đến rằng vợ chàng con một nhà gia thế, lấy chàng không phải vì
tình yêu, cũng không phải vì chàng có tài cán, mà chỉ vì cha mẹ nàng ham cái
gia tài của chàng. Hơn sáu năm ở với nhau, lúc nào chàng cũng nhận thấy lòng
khinh rẻ của vợ đối với mình, mặc dầu lòng khinh rẻ ấy rất kín đáo. Ngờ đâu nay
nàng ngồi kia, mình mặc chiếc áo cánh vá vai, chiếc quần lĩnh bạc màu, gày gò, ốm
yếu, ở lẫn với những người nghèo cùng mạt trong xã hội, mà lại còn nghèo hơn họ.
Xảy
ra như vậy chỉ vì mấy cái tai nạn dồn dập đến một cách bất ngờ. Chàng không biết
lo xa, quá tin ở của cải mình. Sau khi gia tài khánh kiệt, chàng sống vất vơ vất
vưởng, ngửa tay xin anh em quen thuộc mỗi người một ít để nuôi vợ, nuôi hai đứa
con đẻ và hai đứa cháu bồ côi cha mẹ mà chàng đã nhận làm con nuôi. Như thế được
mấy tháng, sau không ai giúp nữa, chàng đưa vợ đến đây, thuê một cái giường năm
hào một tháng và đã kiếm được việc làm ở một nhà chữa ôtô.
Một
người gánh nước đi ngang qua, nước bắn vào bàn chân làm chàng giật mình. Chàng
nhìn cái nền gạch long lở ướt sũng nước, nhìn những làn khói tỏa ở các bếp hỏa
lò ra, lẩm bẩm:
-
Ở thế này chỉ vài tháng là ho lao.
Trước
kia, khi còn có nhà cho thuê, chàng chỉ cốt thu về nhiều tiền, không bao giờ
cho thế là vô nhân đạo. Nay chàng mới nhận thấy một cách rõ rệt, tuy rằng cách
cho thuê ấy đã giúp chàng có nơi trú ngụ bằng một giá rất rẻ.
Chàng
cần đến, nhưng chính vì sự cần ấy mà việc cho thuê như vậy là độc ác. Chàng ngẫm
nghĩ:
-
Nếu phen này ta có nhà cho thuê thì ta nhất định bỏ.
Chàng
mỉm cười nói:
-
Phen này!
Tự
nhiên chàng thấy vui vẻ và nghĩ thầm:
-
Bây giờ mình đâm ra có lòng tốt, lạ chưa.
Chàng
nhận thấy chàng trước kia tàn ác, mà tàn ác chỉ vì vô tâm và ích kỷ. Bây giờ
chàng mới biết không ai muốn giúp mình lúc nghèo, chỉ vì lúc giầu mình không
nghĩ đến ai. Chàng sung sướng, mà cái sung sướng ấy mới lạ lắm, chàng thấy vụt
có cái quan niệm cao quý về nhân phẩm của mình. Trọng ngửng lên nhìn vợ, mà lần
đầu chàng nhìn vợ không có ý thẹn lại có vẻ hơi kiêu. Mấy đứa con chàng ở ngoài
chạy vào, cười nói, đứa nào cũng thở hồng hộc. Trọng âu yếm hỏi:
-
Các con đi chơi đâu về?
-
Chúng con đá bóng ở bờ sông vui quá.
Trọng
nhìn những gò má hồng hào, lẩm bẩm:
-
Chỉ ít lâu nữa là hết cả hồng.
Thấy
một đứa kêu đói, chàng mới sực nhớ đến giờ nấu cơm. Chàng cho tay vào túi áo,
vân vê ba đồng hào một cách âu yếm, vì ba hào chỉ ấy là tiền của chàng kiếm ra
lần đầu tiên. Nó lại quý nữa là vì không có nó tất chàng và vợ con phải nhịn
đói.
Tuy
trước kia giàu có hàng nghìn, hàng vạn, mà bây giờ chàng mới thấy mình "có
tiền". Chàng kều mấy hào chỉ ở đáy túi vào lòng bàn tay và nắm lấy thật chặt.
- o O o -
Trọng
thấy tiếng guốc của mình nện trên gạch hè đường kêu to một cách khó chịu vì
chàng đi guốc chưa quen. Chàng tưởng như tiếng guốc xui bảo mọi người để ý đến
mình. Trước khi rẽ vào một cái hàng cơm, chàng tự nhiên quay đầu nhìn lại phía
nhà ở, có vẻ một người vụng trộm. Chàng rẽ vào đấy ăn quà sáng để lấy sức làm
việc, trong khi vợ con chàng phải nhịn. Chàng không muốn ăn ở nhà một mình trước
mặt vợ con.
Vào
hàng, Trọng mua một xu xôi đậu đen, vì chàng đoán thứ quà đó no lâu. Chàng lấy
đũa xắn từng miếng chấm muối vừng rồi nhai thong thả, vừa nhai vừa ngẫm nghĩ,
nghe ngóng. Chàng gật gù lẩm bẩm:
-
Càng nhai lâu càng thấy bùi miệng.
Bà
hàng tưởng chàng khen xôi của mình thổi khéo, liền mời:
-
Bác ăn xu nữa!
Trọng
không ngờ xôi đậu đen lại ngon đến thế; chàng đặt đũa xoa hai tay với nhau, có
vẻ khoan khoái, bảo bà hàng: - Bà cho tôi thêm một xu. Bà lấy ở đáy rá cho
nóng.
Trọng
lấy làm tiếc rằng một thức ngon thế này mà ăn vụng trộm, vợ con không được hưởng.
Chàng cảm động nghĩ đến những cái vụng trộm khác, trốn vợ đi hát mở từng chai
sâm banh, và lấy làm lạ rằng những lúc đó sao không áy náy bằng khi ăn có hai
xu đậu đen chấm muối vừng rang mặn.
Công
việc của chàng cả ngày hôm ấy là nằm dưới gậm ôtô thay "láp" xe. Trên
má chàng, những giọt mồ hôi hòa với dầu máy từ từ chạy xuống tai, xuống cổ. Mới
đầu, chàng tưởng không sao chịu nổi, nhưng sau chàng nghiệm ra rằng sự nóng bức
càng tăng lên, sự khó chịu càng bớt dần. Nếu chàng là một người giàu có đứng ở
ngoài, tưởng tượng phải làm việc như vậy, tất ghê sợ lắm, cho cuộc đời là khốn
nạn, không đáng sống, không có nghĩa lý gì. Trước kia, chàng cũng tưởng thế, vì
chính chàng giàu có; trước kia không thiếu thứ gì, không bao giờ phải mệt nhọc
đến thân mà không lúc nào chàng được yên tĩnh, luôn luôn tự hỏi sống để làm gì,
và cố tìm một cái nghĩa cho sự sống của mình, của mọi người mà không tìm ra.
Bây
giờ cái băn khoăn ấy đã mất hẳn. Chàng thấy công việc chàng có nghĩa lắm, vì nhờ
nó mà chàng và vợ con chàng được no bụng. Cái nghĩa ấy không cao thượng gì cho
lắm, nhưng nó có. Còn hơn là trước kia chàng không biết làm gì để sống, tuy bụng
lúc nào cũng no. Bây giờ chàng mới hiểu rằng xã hội khốn nạn không phải là xã hội
những người làm việc, tuy làm việc một cách khốn khổ.
Đương
khi những ý nghĩ ấy lộn xộn trong óc, Trọng vẫn không quên cắn răng lấy hết sức
xoay "bù loong". Mồ hôi chẩy ròng ròng trên cánh tay chàng. Mồ hôi chảy
cả vào mắt làm chàng hoa mắt nhìn không rõ. Chàng thấy hiện ra một cốc nước
chanh với một miếng nước đá trong veo, chàng đã uống bên bờ biển Đồ Sơn một buổi
chiều mùa hạ năm nào...
- o O o -
Trọng
chúi đầu vào một góc màn nằm duỗi thẳng chân tay, thiu thiu ngủ.
Hé
mắt nhìn qua vải màn, chàng thấy lấm tấm ở các góc nhà tối om những ngọn lửa
đèn Hoa Kỳ xanh lè nhỏ bằng hạt thóc. Một vài tiếng ho, tiếng khạc nhổ, rồi lại
đến những tiếng ngáy đều đều, tiếng vo ve của những con muỗi chui qua lỗ màn
rách bay vào. Hơi nóng làm mờ những ngôi sao ló trong khung cửa sổ. Không có một
làn gió nhẹ; vải màn rủ nặng nề xuống chiếu. Trọng tưởng như nằm trong một cái
địa ngục tối, và tưởng thấy thấm vào người hơi nóng của một cái vạc dầu để gần
đó. Chàng gục đầu vào cánh tay, nhắm chặt mắt lại và muốn đắm mình trong giấc
ngủ như một người đắm mình trong cõi chết.
Nửa
đêm Bảo thức giấc ngồi dậy. Nàng vừa phe phẩy quạt, vừa đưa mắt nhìn chồng, rồi
chép miệng nói:
-
Ngủ gì mà quên cả thay quần áo.
Trọng
nằm ngủ cứ để nguyên cả quần áo làm việc: một cái quần tây nát nhầu và một cái
áo "sơ mi" rách vá vai, dầu dây be bét.
Bảo
dịu dàng ngắm nghía chồng nằm ngủ mê mệt; thấy đứa con cựa quậy, nàng chỉ lo sợ
chồng tỉnh giấc, mất một giấc ngủ rất cần để lấy lại sức mai làm việc.
Nàng
ngồi lại gần chồng, gượng nhẹ nhắc đầu chồng, đặt lên đùi mình. Lần đầu nàng thấy
yêu người chồng đã vì nàng làm lụng vất vả suốt ngày, không có một lời than
vãn.
Nàng
giơ tay phải quạt rất nhẹ, còn tay trái âu yếm vuốt ve những làn tóc ướt đầm mồ
hôi của chồng. Nàng thấy thổn thức trong dạ, rồi tự nhiên nước mắt ứa ra chẩy ướt
đầm hai bên má. Nàng không giữ được nữa, cúi xuống hôn một cái lên trán chồng,
và như người mê man, nàng ôm lấy chồng, gục đầu vào vai, không nghĩ gì đến mồ
hôi và mùi dầu máy khét ở quần áo chồng xông ra nồng nặc. Trọng thức dậy hơi lấy
làm lạ về cử chỉ khác mọi ngày của vợ; chàng hiểu và sung sướng ngẫm nghĩ:
-
Có lẽ lần đầu tiên mình và vợ mình biết thế nào là tình yêu.
Tuy
hiểu vậy nhưng chàng không nói ra, chỉ hỏi:
-
Hôm nay em làm sao thế, em Bảo?
0 nhận xét:
Đăng nhận xét
namkts57@gmail.com