Cú
sốc trưởng giả
O.
Henry
Diệp Minh Tâm dịch
Vẫn có tầng lớp
quý tộc trong số các khu công viên và những người vô gia cư vô nghề nghiệp sử dụng
các công viên này làm nơi ăn chốn ở riêng tư. Vallance chỉ cảm nhận như thế chứ
không biết rõ, nhưng khi anh bước ra ngoài khỏi thế giới của anh đi xuống dòng
đời bát nháo, hai chân anh đưa anh thẳng đến quảng trường Madison.
Non nớt và khắc
khổ như con gái học trò – đấy là nói đến học trò lớp cao – ngọn gió đầu tháng
Năm đang thổi một cách dè sẻn qua cây cối đang đâm chồi nảy lộc. Vallance cài lại
cúc áo choàng, đốt điếu xì-gà cuối cùng của anh, ngồi xuống một băng ghế. Trong
vòng ba phút, anh cảm thấy có phần tiếc rẻ. Rồi thì anh lần mò tất cả túi trong
túi ngoài mà không tìm ra một xu teng nào cả. Anh đã trả lại căn phòng mà anh
đang thuê. Các món nội thất bị dùng để xiết một vài món nợ nào đấy. Quần áo của
anh, ngoại trừ bộ mà anh đang mặc, đã bị anh giúp việc tịch thu để trừ vào tiền
lương chưa trả. Khi anh ngồi như thế, cả thành phố không hề có một chiếc giường
cho anh đặt mình xuống ngủ, hoặc một con tôm hùm luộc hoặc một khoản tiền taxi
hoặc là một đóa hoa cẩm chướng để cài lên ve áo, trừ phi anh ăn chực bạn bè của
anh hoặc là có trò giả vờ dối trá nào đấy. Thế là anh phải chọn giải pháp công
viên.
Tất cả những
việc này là do một ông chú đã từ chối quyền thừa kế của anh, giảm chu cấp tiền
túi của anh từ mức độ rộng rãi xuống con số không. Và tất cả đấy là do đứa cháu
trai của ông đã cãi lời ông về việc liên quan đến một cô gái. Cô này không đi
vào câu chuyện kể ở đây – vì thế, vị độc giả nào đang hăm hở trông chờ thì được
cảnh báo là không nên đọc tiếp. Có một người cháu khác, thuộc một nhánh khác
trong gia tộc, người đã có thời được xem như có triển vọng kế thừa, được xem
như là sáng giá và được sủng ái. Rồi thì, vì không thấy có hy vọng gì, anh ta
đã biến mất từ lâu. Giờ người ta đang săn lùng anh ta, để phục hồi và đưa anh
vào cương vị cũ. Thế là Vallance cảm thấy mình vĩ đại như ma vương ở vực thẳm
sâu nhất, cuối cùng rồi gia nhập đám quỷ rách rưới tả tơi trong khu công viên
nhỏ.
Ngồi ở đấy,
anh dựa ngửa ra sau, cười ra một luồng khói thuốc bay lên những nhánh cây la
đà. Việc anh bị thình lình cắt đứt mọi sợi dây của đời sống đã mang lại cho anh
sự phấn chấn không tốn kém, hồi hộp, gần như sảng khoái. Anh thấy đúng như là cảm
giác của người lái khinh khí cầu khi cắt rời cái dây và để cho quả cầu bay đi.
Đã gần đến mười
giờ. Không còn mấy người nán lại ở các băng ghế. Những người ngụ cư ở công
viên, dù đã chiến đấu can trường với khí trời se lạnh mùa thu, lại quá chậm chạp
chống lại tiền đạo lạnh lẽo mùa đông.
Rồi có một
người ngồi gần vòi phun nước đứng dậy, đi đến ngồi kế bên Vallance. Anh ta
không trẻ và cũng không già, những phòng cho thuê đã ướp anh mùi ẩm mốc, dao cạo
và lược đã bỏ rơi anh, trong anh rượu đã được vô chai và đóng nút. Anh xin một
que diêm, đấy là nghi thức của những người ngồi trong công viên giới thiệu về
mình, rồi anh bắt đầu chuyện trò.
Anh bảo
Vallance:
- Anh không
phải là người thường xuyên ở đây. Khi tôi nhìn quần áo đặt may là tôi biết
ngay. Anh chỉ ghé qua đây trên đường đi qua công viên. Anh không phiền hà cho
tôi trò chuyện với anh một chút chứ? Tôi cần có ai đấy. Tôi sợ, tôi sợ lắm. Tôi
đã nói như thế với hai, ba kẻ vô công rồi nghề đằng kia. Họ bảo tôi điên. Này,
để tôi nói anh nghe, cả ngày hôm nay tôi chỉ ăn có một ít mẩu bánh và một quả
táo. Sáng ngày mai, tôi sẽ được kế thừa ba triệu, và cái nhà hàng anh nhìn thấy
đàng kia sẽ trở nên quá nghèo hèn không đáng cho tôi bước vào. Có lẽ anh không
tin tôi phải không?
Vallance cười:
- Không hề gì cả. Hôm qua tôi ăn trưa ở đấy. Tối nay tôi không thể
mua nổi một cốc cà phê đáng giá 5 cent.
- Anh trông
không giống bọn tôi ở công viên này. À, tôi đoán sự đời là như thế. Chính tôi
đã từng có thời phong lưu – đấy là năm năm về trước. Điều gì đã khiến anh đến
nông nỗi này?
- Tôi…à, tôi bị mất việc.
- Địa ngục trần
gian, cái thành phố này! Một ngày anh ăn uống ở bên Tàu, ngày kế anh ăn uống với
đồ sứ Tàu – mấy món đồ sứ nứt nẻ. Tôi đã qua mọi cảnh khốn cùng. Trong năm năm
qua, tôi chỉ khá hơn bọn hành khất một chút. Tôi được nuôi lớn lên trong cảnh
xa hoa, không cần làm gì cả. Này anh…tôi không nề hà gì mà không kể cho anh
nghe…tôi cần thổ lộ cho ai đấy, anh thấy chứ, vì tôi, tôi sợ lắm. Tên tôi là
Ide. Chắc anh không ngờ ông già Paulding, một trong mấy triệu phú ngụ tại
Riverside Drive, là ông chú của tôi, phải không? Ông đúng là chú tôi đấy. Có thời
gian tôi ở với ông ấy, lúc ấy tôi muốn có bao nhiêu tiền cũng được. À này, anh
có đủ tiền trả ít rượu không anh…à, tên anh là gì?
- Dawson. Không, rất tiếc phải nói
là tôi đã cạn túi.
- Cả tuần nay
tôi sống trong một tầng hầm chứa than ở phố Divison, với một tên lừa đảo tên
Morris, biệt danh “Blinky”. Tôi không biết đi đâu khác. Hôm nay khi tôi đi ra
ngoài, một ông cầm mấy thứ giấy tờ gì đấy đến tìm tôi. Tôi cứ nghĩ đấy là cớm,
nên đến tối tôi mới dám mò về. Ông ấy để lại một bức thư cho tôi. Đấy là từ một
luật sư nổi tiếng ở trung tâm thành phố tên là Mead. Tôi đã thấy biển hiệu văn
phòng ông ở phố Ann. Paulding muốn tôi lại là đứa cháu hoang tàn của ông – muốn
tôi trở về để lại làm người thừa kế của ông và đốt tiền của ông. Tôi sẽ đến văn
phòng luật sư lúc mười giờ sáng ngày mai để trở về với cương vị của tôi – người
kế thừa ba triệu, anh Dawson ạ, với 10.000 tiền túi mỗi năm. Và…tôi sợ, tôi sợ
lắm.
Anh vô gia cư
nhảy đổng lên, đưa hai tay run rẩy ôm lấy đầu. Anh ôm lấy đầu và rên rỉ cuồng
loạn.
Vallance nắm
lấy cánh tay anh ta, kéo anh ngồi xuống băng ghế. Anh ra lệnh với vẻ gì đấy như
là khinh miệt:
- Anh im đi. Người ta có thể ngỡ là
anh đã đánh mất một gia tài, thay vì được thừa hưởng một gia tài. Anh sợ gì thế?
Ide co rúm lại
và run lẩy bẩy trên băng ghế. Anh níu lấy tay áo Vallance, và ngay cả trong ánh
sáng lờ mờ của Broadway, anh chàng bị truất quyền thừa kế vẫn thấy trên lông
mày của người kia những giọt mồ hôi lóng lánh do nỗi kinh hãi lạ lùng nào đấy
đã chắt ra.
- Tại sao à? Tôi sợ sẽ có chuyện gì
đấy xảy ra cho tôi trước giờ sáng mai. Tôi không rõ là chuyện gì đấy ngăn cản
tôi nhận số tiền thừa kế. Tôi sợ một cây to sẽ đổ xuống người tôi…tôi sợ một
chiếc ô tô sẽ cán lên người tôi, hoặc là một tảng đá từ trên một tòa nhà rơi xuống
đầu tôi, hoặc là sự cố gì đấy. Trước đây tôi chưa từng sợ như thế này bao giờ.
Cả trăm buổi tối tôi đã từng ngồi trong công viên vững như thạch bàn mà không
rõ bữa điểm tâm kế tiếp sẽ từ đâu đến. Nhưng bây giờ lại khác hẳn. Tôi yêu tiền,
anh Dawson ạ, tôi cảm thấy hạnh phúc tuyệt trần khi tiền chảy qua giữa mấy ngón
tay tôi, thiên hạ đang cúi gập người trước mặt tôi, với âm nhạc và hoa và quần
áo sang trọng đầy rẫy chung quanh. Nếu tôi biết tôi không có gì cả, tôi không
màng. Tôi cảm thấy hạnh phúc ngay cả khi ngồi đây với áo quần rách rưới và dạ
dày lép kẹp, nghe tiếng nước róc rách từ cái vòi phun nước và ngắm nhìn mấy chiếc
xe ngựa sang trọng chạy trên đại lộ. Nhưng bây giờ tiền của lại ở trong tay tôi
– gần như thế - và tôi không thể chịu được thời gian chờ đợi trong mười hai giờ
đồng hồ, anh Dawson ạ, tôi không thể chịu được. Có cả năm mươi chuyện có thể xảy
đến với tôi...tôi có thể trở thành đui mù…tôi có thể lên cơn đau tim…ngày tận
thế xảy ra trước khi tôi có thể…
Ide đứng bật
dậy, hét lên một tiếng inh ỏi. Thiên hạ ngồi quanh đấy xao động, bắt đầu nhìn
anh. Vallance nắm lấy cánh tay anh, dỗ dành:
- Anh đi dạo
một vòng, cố trấn tĩnh lại. Không có gì phải phấn khích hoặc sợ hãi. Sẽ không
có gì xảy đến với anh cả. Đêm nay cũng giống như mọi đêm khác.
- Được rồi. Anh Dawson, anh ở đây với
tôi – anh là người bạn tốt của tôi. Anh đi dạo với tôi một chút. Trước đây tôi
chưa bao giờ hoảng loạn như thế này, mà đấy là tôi đã từng chịu nhiều cú kinh
hoàng. Anh bạn già, anh có thể xoay xở được ít thứ gì để ăn không? Tôi nghĩ rằng
thần kinh tôi quá yếu nên không thể làm hành khất được.
Vallance dẫn
người đồng hành của anh lên gần đến Đại lộ Số Năm, rồi đi về hướng Tây dọc theo
các đường Ba Mươi về phía Broadway. Anh bảo: “Chờ tôi ở đây trong vài phút”, rồi
để Ide đứng chờ trong bóng tối ở một nơi yên tĩnh.
Anh bảo người
đứng ở quầy:
- Jimmy, có một tên khốn khổ đang đứng
bên ngoài, bảo là hắn đói, mà có vẻ đúng thế. Bạn biết họ sẽ làm gì nếu bạn cho
tiền họ. Làm cho anh ta một ít bánh mì dồn thịt, rồi tôi đảm bảo hắn sẽ phải
ăn.
- Được, ông Vallance. Chắc họ không
giả vờ đâu. Không thích thấy ai bị đói kém.
Anh gói phần
thức ăn hào phóng vào một tấm giấy lau miệng. Vallance mang ra cho người đồng
hành của anh. Ide ăn ngấu nghiến. Anh ta nói:
- Cả năm nay
tôi chưa có bữa ăn nào ngon đến thế này. Dawson, anh không ăn một tí à?
- Cảm ơn, tôi
không đói.
- Chúng ta sẽ
trở về công viên Square. Ở đấy mấy tên cớm sẽ không phiền nhiễu ta. Tôi sẽ để
dành phần bánh và thịt nguội này cho bữa ăn sáng. Tôi không ăn nữa, tôi sợ tôi
sẽ bị bệnh. Giả sử đêm nay tôi bị vọp bẻ hoặc chuyện gì đấy, rồi sẽ chẳng bao
giờ được sờ đến món tiền ấy nữa. Còn đến mười một giờ đồng hồ mới đến lúc gặp
ông luật sư ấy. Dawson, anh sẽ không bỏ tôi mà đi chứ? Tôi sợ có gì đấy xảy ra.
Anh không phải đi đâu hết, phải không?
- Không, tôi
không đi đâu cả đêm nay. Tôi sẽ bên anh ở băng ghế công viên.
- Anh có vẻ
điềm tĩnh quá, nếu đúng như anh nói với tôi. Tôi nghĩ một người vừa bị mất một
việc làm trả lương khá thì phải vò đầu bứt tóc.
Vallance cười:
- Tôi đã kể
cho anh nghe rồi. Tôi vẫn nghĩ là một người đang chờ đón một gia tài ngày hôm
sau đáng lẽ phải cảm thấy thoải mái và trầm lặng.
Ide triết lý:
- Dù sao cách
con người đón nhận sự việc kể cũng kỳ khôi. Băng ghế của anh ở đây, Dawson, sát
bên cái băng của tôi. Ở đây anh không bị ánh sáng chiếu vào mắt. Này, Dawson,
khi tôi về nhà, tôi sẽ xin ông già viết thư giới thiệu anh với ai đấy để nhận
anh vào làm. Tối nay anh đã giúp tôi rất nhiều. Tôi không nghĩ tôi sẽ qua khỏi
đêm nay nếu không có anh.
- Cảm ơn. Ở đây anh ngủ ngồi hay là
nằm?
Trong nhiều
giờ, Vallance nhìn xuyên qua các cành lá, hầy như không nháy mắt, trông lên các
vì sao, lắng nghe tiếng vó ngựa gõ sắc lẻm trên mặt biển tráng nhựa về phía
nam. Đầu óc anh vẫn linh hoạt nhưng mọi cảm giác của anh đã im lìm. Mọi cảm xúc
dường như đã bị xóa tan. Anh cảm thấy không hối tiếc, không sợ hãi, không đau đớn
hoặc khó chịu. Ngay cả khi anh nghĩ về cô gái, đấy như thể là một cư dân ngụ
trên một trong những vì sao xa tắp anh đang ngắm nhìn. Anh nhớ đến những trò hề
phi lý của người bạn đồng hành và cười nhẹ, tuy thế vẫn có ý cợt đùa. Chẳng bao
lâu sau, đội quân những xe goòng giao sữa hàng ngày đã biến cả thành phố thành
một mặt trống mà theo đấy họ đều nhịp bước. Vallance thiếp ngủ trên băng ghế
công viên không có chút tiện nghi nào.
Vào mười giờ
sáng hôm sau, cả hai đứng trước cánh cửa văn phòng Luật sư Mead trên phố Ann.
Khi sắp đến
giờ hẹn, thần kinh của Ide chưa bao giờ bị dao động đến thế, và Vallance không
đành bỏ mặc anh ta làm mồi cho những mối nguy hiểm mà anh ta kinh sợ.
Khi cả hai bước
vào văn phòng, Luật sư Mead ngỡ ngàng nhìn họ. Ông và Vallance là bạn cũ. Sau
câu chào hỏi, ông quay sang Ide, lúc ấy mặt đang tái nhợt, chân run lẩy bẩy trước
cơn khủng hoảng sắp xảy ra. Ông nói:
- Anh Ide, tối
qua tôi đã gửi lá thư đến địa chỉ của anh. Sáng nay tôi nghe nói là anh không
có mặt ở đấy để tiếp nhận lá thư. Đấy là để báo tin cho anh rõ rằng ông
Paulding đã xét lại ý định của ông về việc cho anh hưởng quyền thừa kế. Ông ấy
đã quyết định không làm như thế, và muốn anh hiểu rằng sẽ không có sự thay đổi
nào trong mối liên hệ giữa ông ấy và anh.
Ide thình
lình không còn run rẩy nữa. Gương mặt anh trở lại hồng hào, anh đứng thẳng người
lên. Cằm anh vươn ra phía trước một tí, mắt anh rạng sáng lên. Một tay anh chỉnh
lại chiếc mũ đã nhầu nát, tay kia vươn ra về phía ông luật sư. Anh thở một hơi
dài, rồi cười phá lên một cách nhạo báng. Anh nói lớn, rõ ràng:
- Bảo ông già
Paulding là ông có thể chơi với quỷ sứ.
Rồi anh quay
người đi ra khỏi văn phòng với bước chân vững chãi và nhanh nhẹn.
Luật sư Mead
mỉm cười. Ông từ tốn:
- Tôi rất vui
anh đã đến đây. Ông chú của anh muốn anh trở về nhà lập tức. Ông ấy nhìn nhận
là ông đã có quyết định quá hấp tấp, và muốn nói là mọi việc sẽ như là…
Luật sư ngưng
bặt, và lớn tiếng kêu người thư ký:
- Adams! Mang cho một cốc nước. Ông
Vallance đã bất tỉnh.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét
namkts57@gmail.com