Hai hào
Lê Văn Trương
Ký giả thường được nghe rất nhiều lời
bình phẩm quá đáng đối với dân làng Bẹp; ký giả thiển nghĩ những người bạo mồm
như thế toàn là những người không biết hút thuốc phiện, hay hút chưa đến thời kỳ
"đã biết khoái", hay gián hoặc chưa được mục kích cái oai quyền chí
thần, chí thánh, chí đại, chí tôn của vị thần ấn Độ. Vậy ký giả xin vì các bạn
làng "Cơm đen" kể một chuyện sau đây mà ký giả được mục kích mong các
bạn làng "Cơm trắng" trước khi nói một câu gì có can thiệp đến việc
"hút xách" hẵng nên nhớ lấy câu tục ngữ "chó ba khoanh mới nằm,
người ba năm mới nói". Ký giả lại xin thú thực rằng từ ngày được mục kích
tấn bi kịch này, ký giả đối với thần "ấn Độ" chỉ một lòng kính cẩn mà
không dám khinh nhờn.
Chuyện thực xin kể sau đây:
"Cậu Nghĩa đi học về đến nhà mếu
máo nói với mẹ:
- Mẹ ơi, thầy giáo bắt phải mua một quyển
"Quốc văn" hai hào, nếu chiều nay không có thì thầy đuổi. Mẹ cho con
tiền mua nhé.
Cậu Nghĩa, vừa nói vừa ôm lấy đầu mẹ hôn
lấy hôn để. Bác Cả đương nằm rền rĩ ở trên giường nghe con nói, da mặt đã xanh
bỗng nhợt hẳn đi, hai hàng nước mắt không biết tự đâu tuôn ra, ướt đầm gò má;
bác muốn nói mà không nói được, chỉ lấy tay vuốt ve con. Cậu Nghĩa thấy mẹ khóc
mà không trả lời, cậu tái hẳn người đi. Cậu hiểu, cậu hiểu là nhà cậu nghèo, mẹ
cậu ốm không đi chợ, tiền thuốc, tiền gạo còn chưa có, tiền đâu mà mua sách cho
cậu được. Cậu bùi ngùi nhưng có vẻ tiếc mà bảo mẹ rằng:
- Thôi thế thì thôi, mẹ nín đi, con ở
nhà chơi với mẹ vậy.
Cậu vừa nói vừa lấy tay vuốt mái tóc mẹ,
cậu thấy mặt mũi hốc hác, hai mắt quầng đen hõm hẳn xuống, cậu sẽ cúi đầu sát
vào tận mặt mẹ cậu mà hỏi:
- Mẹ ốm lắm ư, mẹ đã ăn cơm chưa?
Trong cái óc ngây thơ của cậu, cậu tưởng
tượng hễ ốm cứ ăn cơm nhiều là khỏi, mà cậu nghĩ thế vị tất đã không đúng. Những
người ốm chẳng là những người rất ít ăn sao? Cậu vội vã chạy xuống bếp xúc bát
cơm nguội, lấy quả cà đem lên, giục mẹ cậu ăn. Bác Cả nể lời cầm lấy bát cơm.
- Mẹ cố ăn đi để đi chợ.
Đi chợ, đi chợ. Hai chữ ấy ở trong óc cậu
nó có một cái ý nghĩa khác, mẹ cậu đi chợ búa chẳng là đi mua lấy sự sung túc
cho cả nhà cậu ư? Đã gần ba tháng nay, chỉ vì mẹ cậu ốm không đi chợ được mà
thành ra túng bấn, bữa đói bữa no. Trước kia, lúc mẹ cậu còn quẩy gánh cháo ra
chợ, dẫu chẳng được phong phú lắm, nhưng mỗi lần cậu xin tiền mua giấy bút,
sách vở, mẹ cậu vẫn sẵn lòng cho ngay. Mà ngày nay... ngày nay chỉ vì mẹ cậu ốm
nằm nhà nên đã ba hôm nay, cậu khẩn khoản xin hai hào mà chưa có.
Bác Cả không ăn được bèn nhường bát cơm
cho con ăn. Cậu Nghĩa còn dùng dằng hai ba lần mới cầm lấy mà bảo:
- Mẹ không ăn thì con ăn vậy.
Rồi cậu cởi áo dài treo lên mắc tử tế. Sự
cẩn thận ý tứ chẳng là học được trong khi nghèo nàn ru?
Cậu ăn lấy làm ngon miệng quá, khiến cậu
phải tự nghĩ: "Cơm dẻo thế này, cà giòn thế này mà mẹ mình không ăn thì biết
bao giờ khỏi được?" Nếu ông lang thì đã nghĩ: "Không ăn được thế này,
bệnh đã nặng lắm rồi". Nhưng cậu mới tám tuổi đầu, nào đã biết thế nào là ốm
nặng với ốm nhẹ.
Vui thay cái tuổi đồng ấu mà cũng may
thay, trong cái tuổi "vàng" ấy, sự buồn rầu nó chỉ như gió thoảng mà
thôi.
Bác Cả ngồi nhìn con ăn, thấy con kháu
khỉnh, hiếu thảo, thông minh thế kia, nay vì không tiền mua sách mà phải bỏ học
thì đáng tiếc, đáng thương biết bao... Bác thấy cái hy vọng một đời bác nó tiêu
tan đi mà bác buồn. Bác bấm lưng trong nhà tiền đã sạch trơn. Chẳng còn một vật
gì đáng tiền cả, đi vay thì biết vay ai mà thiên hạ có ai cho kẻ nghèo vay bao
giờ. Nội trong xóm bác, có nhà cụ Tiên là giầu có, nhưng cụ riết róng lắm,
không có vật gì đem cầm thì cụ chẳng cho vay không bao giờ. Bác nghĩ, nghĩ mãi...
Sau bác cố bò dậy, mon men xuống bếp còn cái niêu bằng đồng, bác cọ rửa tử tế rồi
mang đi.
Cụ Tiên nghe bác kể lể nỗi nhà cũng có vẻ
ái ngại bèn bảo:
- Hôm nọ, bác giai có đem cái nồi ấy
sang đây đòi cầm lấy một hào tôi không cầm, nhưng có phải bác cần tiền mua sách
cho cháu thì tôi cũng làm phúc cầm giùm cho, nhưng phải giả lãi năm xu đấy.
Trong khi bác Cả gái, chân nam đá chân
chiêu, thất thểu, hổn hển đi như thế, bác Cả giai ở nhà làm gì?
Bác ngồi như cú rũ ở trong buồng tối om
om đối diện với ngọn đèn phù dung mờ tỏ mà nước mắt nước mũi chảy ra ròng ròng.
Không phải cám cảnh nhà nghèo vợ ốm mà bác khóc đâu. Bác hết hút đã mấy hôm nay
rồi. Bác cầm cái hến giơ lên đặt xuống mà bác ngao ngán. Hến không, nhẵn bóng
như chùi. Bác sờ đến cái cóng sái, sái cũng hết. Bác thấy chân tay bác như dập
gẫy, trong xương hình như có dòi bọ đục, buồn bã khó chịu; ruột gan bác như đứt
ra từng mảnh, đau đớn như ai cầm dao rạch ra vậy. Bác hết đứng lại ngồi, hết nằm
lại đứng, lúng túng quay cuồng mãi cũng chẳng nghĩ được kế gì cho ra thuốc, bác
chỉ ngáp, bác ngáp mãi... Bác chỉ còn mong ả phù dung đem cái thần tài lại cho
bác. Nhưng ác thay, ả phù dung chỉ là một vị hung thần đem người đẩy xuống giếng
khơi rồi bỏ đó... Bác cầm cái dọc tẩu đưa lên mũi hít khan, hít vã như con chó
săn đánh hơi thấy vết cầy cáo vậy. Mùi tẩu thơm tho phảng phất làm cho ruột gan
bồn chồn như ai đem trăm nghìn cái kim đâm vào, muốn ngủ mà không ngủ được.
Cậu Nghĩa ăn xong, đang hí hoáy rửa bát
thì nghe ở cổng có tiếng mẹ gọi. Cậu vội vã chạy ra. Bác Cả gái đứng cạnh hàng
rào run đây đẩy, mặt xanh như tầu lá, nhưng vẻ vui mừng như lộ ra ở hai con mắt
bác. Bác đưa cái tay xương bọc lấy da giúi cho cậu Nghĩa hai hào mà bảo:
- Đây tiền đây, con đem đi mà mua sách
nhưng đi mua ngay đi, khéo thầy con biết thì lại lấy mua thuốc phiện mất.
Cậu Nghĩa mừng rỡ, cầm tiền, tất tả chạy
vào nhà lấy áo mặc để ra phố. Cậu cũng chẳng nghĩ gì đến mẹ ốm, nhà nghèo, giá
để hai hào kia đem mua thuốc thì có lẽ cũng giúp cho sức khỏe mẹ cậu được ít
nhiều, nhưng cái tuổi cậu chưa phải cái tuổi ấy...
Cậu hấp tấp quá, chạy bay vào nhà, chẳng
may vấp phải bực cửa ngã chúi xuống, hào ván ở trong túi cậu bắn ra kêu đánh
keng một tiếng!!!
Bác Cả giai đang phục vị ở trong buồng,
hai mắt lim dim. Như con hổ đói đã bảy ngày nay bỗng thấy tiếng hươu kêu bên cạnh,
bác vội chồm dậy. Hai con mắt bác sáng quắc như hai con mắt vọ chăm chú tìm...
kiếm... Đồng hào ván trắng hếu nằm tròn xoe giữa nhà. Nhanh như cái cắt, bác nhẩy
lại vồ... Ngay lúc ấy, cậu Nghĩa tuy đau đã điếng cả người, nhưng thấy bộ dạng
bố thế, cậu hiểu... cậu cố gượng quờ tay ra vớ lấy đồng hào cùng một lúc với
cái tay "hổ đói" kia. Hai cha con giằng nhau, đồng hào văng ra. Bác Cả
vội vàng giẫm chân lên. Cậu Nghĩa chồm dậy, chạy lại, du bố ra, cố đẩy chân bố
để lôi lấy đồng hào, miệng thì kêu:
- Giả đây! Giả đây!
Bác Cả cứ trơ như đá vững như đồng, tưởng
Từ Hải xưa kia thất trận, khí thiêng chung đúc cũng dạn dầy đến thế là cùng.
Chân bác như có những bù lông sắt tán chặt xuống đất. Cậu Nghĩa lay bố chẳng
chuyển vội khóc òa lên gọi mẹ. Mẹ cậu ở sân nghe tiếng vội chạy vào, trông thấy
cái quang cảnh ấy bèn nói với chồng rằng:
- Nhà sao lại tệ thế? Tôi ốm mấy tháng
nay, một ngụm thuốc chẳng dám uống, có đồng nào đưa nhà mua thuốc phiện cả,
nhưng tiền này là tiền cho con mua sách, tôi nói khó với người ta mãi mới vay
được, nhà lại lấy của con, thế nhà định không cho con đi học lấy dăm ba chữ à?
Bác Cả trai vẫn đứng trơ như bụt mọc, vợ
nói gì mặc.
Nói chẳng được, bác Cả gái giận, bèn chạy
lại níu lấy chồng lôi ra. Bác Cả giai như có quỷ quái gì nhập vào, chẳng nghĩ đến
vợ ốm, bác chỉ lo vợ lấy mất hai hào nó là cái "nguồn sống" của bác.
Bác sợ... sợ phải đeo dài cái khổ cảnh dở sống, dở chết mà bác đã phải chịu
trong ba hôm nay.
Hai hào kia đối với người ta chỉ là hai
hào, nhưng đối với bác nó là một phương pháp cải tử hoàn sinh có thể tìm thấy ở
trong mấy điếu thuốc, mấy điếu sái, nay mà để ai cướp mất, chẳng khác cướp sống
cái đời bác đi sao. Nhưng thà chết một cách khác, thà chịu đâm, chịu chém, chịu
mổ, chịu xẻ mà chết, chứ phải hành hạ như ả phù dung đã hành hạ bác trong ba
hôm nay thì bác không sao chịu nổi. Bác bèn dùng hết sức "thần" du vợ
một cái thật mạnh, miệng thì quát:
- Ốm thì chết! Chẳng học thì đừng! Ông
hút đã!
Bác gái mình yếu như sên, bị đẩy một cái
quá mạnh, ngã lăn đùng ra, máu mồm, máu mũi đổ ra lênh láng. Cậu Nghĩa thấy mẹ
ngã, vội chạy lại ôm chầm lấy mẹ, kêu lên một tiếng rồi ngất hẳn người đi...
Một lúc sau, người ta chỉ nghe tiếng đàn
bà khóc, tiếng trẻ khóc, tiếng mẹ gọi con, con gọi mẹ não nùng ai oán mà tuyệt
nhiên chẳng thấy tăm hơi bác Cả giai đâu.
Bác đi đâu...??? Bác đi mua thuốc.
Trong buồng, ngọn đèn dầu vẫn còn le
lói... ả phù dung như mỉm miệng cười.
Ký giả viết đến đây, rùng mình sởn gáy,
bút cầm ở tay rơi ra, muốn viết mà không sao viết được nữa.
Rút từ tập truyện ngắn Trước cảnh hoang tàn Đế Thiên
Đế Thích, Trung Bắc xuất bản, 1935
0 nhận xét:
Đăng nhận xét
namkts57@gmail.com