Bên bị - O. Henry

Bên bị

O. Henry

Ngô Vĩnh Viễn dịch

Một người đàn ông tóc đỏ, râu không cạo, áo quần xốc xếch ngồi trên chiếc ghế xích đu cạnh cửa sổ. Anh ta vừa mới châm tẩu thuốc và đang nhả ra những đám mây xanh một cách khoái trá. Anh ta đã tháo giầy và đi một đôi dép rơm màu xanh đã bạc. Với sự thèm khát đã thành bệnh của một tay nghiện tin tức hàng ngày thực thụ, anh ta lóng ngóng gấp những trang của một tờ báo buổi chiều, háo hức nuốt những dòng tít to đậm, đen xì. Rồi sau đó mới đọc đến những chi tiết nhẹ nhàng hơn in bằng kiểu chữ nhỏ hơn, như ta chiêu nước sau một hớp rượu mạnh.

Ở phòng bên cạnh, một người đàn bà đang nấu bữa ăn tối. Mùi mỡ khét và mùi cà phê đang sôi vật lộn với những làn khói thuốc lá sợi của tẩu thuốc buổi tối.

Bên ngoài là một trong những đường phố đông đúc của khu East Side, ở đấy cứ chạng vạng tối là Quỷ vương đặt sở mộ quân. Một đám trẻ em rất đông nhảy nhót, chạy chơi trên đường phố. Có những đứa quần áo rách rưới, có những đứa ăn mặc đồ trắng sạch sẽ, đầu thắt giải băng, có những đứa hung hăng và hiếu động như những con chim ưng non, có những đứa mặt mũi hiền lành và nhút nhát, có những đứa hét lên những lời lẽ thô bạo và tục tằn, những đứa khác lắng nghe để noi theo, sợ đấy nhưng rồi lại dạn ngay – đó là những trẻ em đang chơi trong hành lang của Ngôi nhà tội lỗi. Bên trên sân chơi luôn bay lượn một con chim lớn. Những nhà khôi hài gọi con chim đó là con sếu. Nhưng dân phố Chrystie thông thạo về chim hơn, họ gọi đó là con diều hâu.

Một đứa bé gái mười hai tuổi rụt rè đi tới chỗ người đàn ông đang đọc báo và nghỉ ngơi bên cửa sổ; nó nói:

- Bố ơi! Nếu bố không mệt quá thì bố chơi với con một ván cờ nhé?

Người đàn ông tóc đỏ, râu không cạo, áo quần xốc xếch, chân không xỏ giầy, ngồi bên cửa sổ, cau mặt lại trả lời:

- Cờ quạt gì! Không, tao không chơi. Người ta đi làm quần quật suốt ngày về đến nhà cũng không được nghỉ ngơi một tí nữa à? Sao mày không ra ngoài vỉa hè mà chơi với bọn trẻ con khác?

Người đàn bà đang nấu bếp đi ra chỗ cửa:

- Anh John, tôi không muốn để con Lizzie chơi ngoài phố. Chúng nó học ở đó lắm điều không tốt đâu. Nó đã ở nhà suốt cả ngày rồi. Kể ra về nhà cũng nên bỏ ra một chút thì giờ mà chơi với con nó chứ?

- Nó muốn vui đùa thì cứ cho nó ra ngoài ấy chơi với lũ trẻ - người đàn ông tóc đỏ, râu không cạo, áo quần xốc xếch nói – và đừng có quấy rầy tôi nữa.

***

- Chúng mày có đồng ý không? Kid Mullaly nói – Tao cược năm mươi đôla ăn hai mươi lăm là tao sẽ đưa con Annie đi nhảy đấy. Đặt tiền ra.

Cặp mắt đen láy của thằng Kid rực lên ánh lửa của kẻ bị khích và thách thức. Nó rút “cuộn tiền” của nó ra và đập năm tờ mười đôla lên mặt tiền quầy rượu. Ba bốn gã thanh niên bị “lôi kéo”, bỏ tiền cuộc ra chậm chạp hơn. Người bán rượu ở quầy, nguyên là một tay gá cuộc, cầm lấy tiền, cẩn thận gói lại, ghi số tiền cuộc bằng một mẩu bút chì chừng một đốt tay rồi nhét cái gói vào một góc cuốn sổ quỹ.

- Ồ, được cả chỗ này thì tiêu gì cho hết, - một gã tham gia đánh cuộc nói, chưa chi đã khấp khởi khoái trí.

- Đấy là việc của tao – Thằng Kid sẵng giọng – Này Mike, rót đầy cốc cho tất cả đi.

Sau tuần rượu, thằng Burke, tay che tàn, điếu đóm, bạn thân quân sư và quan đại thần của thằng Kid, bảo nó ra ngoài chỗ quầy đánh giầy ở góc phòng khách, nơi giải quyết mọi vấn đề của “Câu lạc bộ xã hội đêm khuya”. Trong khi Tony, lần thứ năm trong ngày hôm ấy, đánh bóng lộn đôi giày da sáng màu của Chủ tịch và Thư ký câu lạc bộ, thì Burke nói cho “xếp” của nó nghe điều hơn lẽ thiệt:

- Cắt đứt với con bé tóc vàng ấy đi, Kid – nó khuyên thế - không thì phiền đấy. Cậu định bỏ rơi con bé của cậu để làm gì? Cậu sẽ chẳng tìm thấy con nào “mết” cậu hơn con Liz đâu. Nó bằng hàng trăm con Annie đấy.

- Tao mê gì con Annie – thằng Kid nói, và gạt tàn thuốc lá lên chiếc giầy đã đánh bóng của nó, rồi quệt giầy luôn lên vai Tony – Nhưng tao muốn cho con Liz một bài học. Nó đi khoe ầm lên rằng tao không dám nói chuyện với một đứa con gái nào khác. Kể ra thì con Liz được lắm về những mặt nào đó. Nhưng gần đây nó uống rượu hơi nhiều. Lại nói năng những câu mà con gái nhà tử tế không nên nói.

- Các cậu đã đính hôn với nhau rồi phải không? Burke hỏi.

- Tất nhiên, có thể sang năm là cưới thôi.

- Tớ thấy chính cậu đã cho nó uống cốc bia đầu tiên đấy. Cách đây đã hai năm, hồi nó vẫn đi đầu trần xuống góc phố Chrystie để gặp cậu sau bữa ăn tối. Dạo ấy nó còn là một con bé hiền lành, cứ động nói là đỏ mặt.

- Giờ thì đôi khi nó cũng nổi tam bành lên đấy – Kid nói – Tao chúa ghét cái thói ghen tuông. Vì thế tao mới định đi nhảy với con Annie. Có thế nó mới mở to mắt ra.

- Thế thì cậu cũng nên dè chừng một chút – Burke nói thêm một lần chót, - Nếu con Liz là người yêu của tớ và nếu tớ định lẻn đi nhảy với một con Annie nào đó thì tớ phải mặc áo giáp sắt bên trong bộ cánh của tớ mới được.

Liz lang thang qua địa phận của con sếu – diều hâu. Đôi mắt đen của cô ngó nhìn đám người qua lại một cách giận dữ nhưng lơ đãng. Thỉnh thoảng cô lại khe khẽ hát lên vài đoạn những điệu hát nhỏ ngộ nghĩnh. Giữa hai đoạn hát, cô cắn chặt hai hàm răng trắng nhỏ, nói những lời thô bạo mà khu East Side đã bổ sung cho ngôn ngữ của cô.

Váy của Liz bằng lụa màu xanh lá cây. Áo cô may bằng một thứ hàng len kẻ ô to màu nâu hồng, vừa khít người và không phải là không có dáng. Cô đeo một chiếc nhẫn nạm một cụm hạt hồng ngọc to giả và một quả tim lồng ảnh lủng lẳng ở cuối một sợi dây chuyền bằng bạc, đập vào đầu gối cô. Giày cô bẹp dí trên đôi gót cao vẹo vọ, chưa biết mùi xi là gì. Mũ cô đút vào một thùng bột chưa chắc đã lọt.

“Cửa vào gia đình” của tiệm “Chim tước xanh” tiếp đón cô. Cô ngồi vào một bàn, bấm nút chuông với điệu bộ một phu nhân rung chuông gọi xe. Người hầu bàn đi tới, cằm bạnh, giọng nói nhẹ nhàng, tỏ vẻ thân mật nhưng kính trọng. Liz uốn éo vuốt lại tà váy lụa, có vẻ hài lòng. Cô tận dụng lợi thế của mình. Ở đây cô có quyền ra lệnh và có quyền được hầu hạ. Đó là tất cả những gì mà thế giới của cô đã dành cho cô với tính cách đặc quyền của phụ nữ.

-  Tommy, cho Whisky – cô nói, kiểu cách y như các chị em của cô ở khu phố trên nhỏ nhẻ - James, cho champagne.

- Có ngay, thưa cô Lizzie. Cô uống kèm với gì?

- Nước Seltzer. Mà này, Tommy, hôm nay Kid có quanh quẩn đây không?

- A không, cô Lizzie ạ. Hôm nay tôi không thấy anh ấy.

Một điều “cô Lizzie”, hai điều “cô Lizzie” vì thằng Kid có tiếng là đòi hỏi mọi người phải triệt để tôn trọng tư cách người vợ chưa cưới của nó.

- Tôi đang đi tìm nó đây – Lizzie nói, sau khi nước Seltzer đã được xịt vào cốc ngay dưới mũi cô. Tôi nghe nói nó bảo nó sẽ đưa con Annie Karlson đi nhảy. Cứ để cho nó làm! Đồ chuột bạch mắt đỏ! Tôi đang đi tìm nó đây. Tommy, anh cũng biết tôi đấy. Tôi và Kid hứa hôn với nhau đã hai năm nay rồi. Hãy nhìn cái nhẫn này. Nó bảo giá năm trăm đấy. Cứ để nó đưa con ấy đi nhảy. Tôi sẽ làm gì ấy à? Tôi sẽ moi tim nó ra. Một Whisky nữa, Tommy!

- Ở địa vị cố, tôi sẽ chẳng nghe những lời đồn đại ấy làm gì, cô Lizzie ạ - anh hầu bàn ngọt ngào nói qua cái lỗ hẹp bên trên cằm hắn – Kid Mullaly không phải là con người bỏ rơi một cô gái như cô đâu. Kèm thêm nước Seltzer nữa chứ cô Lizzie?

- Hai năm - Lizzie nhắc lại, hơi dịu đi đôi chút nhờ nghệ thuật kỳ diệu của người nấu rượu - Chiều chiều tôi vẫn thường chơi ở ngoài phố vì ở nhà chẳng biết làm gì. Một thời gian dài tôi chỉ ngồi trên bậc cửa nhìn các ngọn đèn và người qua lại. Thế rồi một buổi chiều thằng Kid đến, đánh giá tôi và thế là tôi mê tít nó ngay lập tức. Cốc rượu đầu tiên nó cho tôi uống làm tôi về nhà khóc suốt đêm và bị một trận đòn vì tội làm ầm cả nhà. Thế mà bây giờ … này, Tommy, anh đã trông thấy cái con Annie Karlson ấy bao giờ chưa? Nếu không có thuốc nhuộm tóc thì nó đã ra rìa từ lâu rồi. Ồ, tôi đang đi tìm nó. Thằng Kid có đến, anh bảo nó thế. Tôi ấy à? Tôi sẽ moi tim nó ra. Cứ để đấy cho tôi. Một Whisky nữa, Tommy.

Lizzie đi ngược đường phố, hơi chuếnh choáng nhưng cặp mắt vẫn chăm chú và long lanh. Một em bé gái tóc quăn đang ngồi trên thềm một ngôi nhà gạch, lúng túng với một sợi dây rối tung. Lizzie ngồi thụp xuống bên cạnh em bé, một nụ cười méo xệch thoáng trên khuôn mặt đỏ bừng. Nhưng mắt cô bỗng trong sáng và hồn nhiên hẳn lên.

- Để chị dạy em làm một cái ổ cho mèo nằm nhé, - cô vừa nói vừa cài chiếc váy lụa xanh vào dưới đôi giày cũ.

Và trong khi Lizzie và em bé ngồi đấy thì ở phòng lớn của “Câu lạc bộ xã hội đêm khuya” đèn khiêu vũ đã bật lên. Đây là buổi vũ hội thường kỳ một tháng hai lần, một dịp khoe các bộ quần áo mà các hội viên rất hãnh diện, và họ ra sức hò hét bằng cái giọng khàn khàn cho thêm phần rôm rả.

Đến chín giờ tối, vị chủ tịch Kid Mullaly bước ra sàn nhảy, tay khoác một cô gái, tóc cũng vàng óng như tóc nàng Loreley. Tiếng “vâng” của cô êm dịu biến thành tiếng “dạ”, nhưng cái ý đồng tình thì rất rõ ngay cả đối với những cái tai Ái Nhĩ Lan chính cống. Cô giẫm phải đuôi áo của mình và đỏ mặt… và mỉm cười nhìn vào mắt Kid Mullaly.

Thế rồi, trong khi hai người đang đứng giữa sàn đánh xi bóng lộn, thì xảy ra cái việc mà để ngăn chặn nó, biết bao nhiêu ngọn đèn đã đêm đêm thắp sáng trong các văn phòng và các thư viện.

Định mệnh mặc váy lụa xanh, mang cái tên chiến đấu là “Liz” đã từ vòng người đứng xem nhảy vọt ra. Mắt cô nhìn trừng trừng và đen hơn hạt tuyền. Cô không la hét cũng không hề do dự. Hoàn toàn chẳng giống phụ nữ tí nào, cô văng ra một tiếng chửi thề - tiếng chửi thề Kid hay dùng – với cái giọng trầm của riêng hắn, rồi trong lúc “Câu lạc bộ xã hội đêm khuya” nháo nhác chạy tán loạn, cô đã thực hiện đúng lời khoe với gã hầu bàn Tommy – thực hiên theo như chiều dài của lưỡi dao và sức mạnh của cánh tay cô cho phép.

Rồi ngay sau đó, bản năng tự bảo toàn sâu xa tác động – hay đấy là bản năng tự hủy diệt, cái bản năng mà xã hội ghép vào cái bản năng tự nhiên kia?

Liz bỏ chạy ra ngoài phố. Cô nhanh như một con dẽ gà bay qua một khu rừng cây non vào một buổi hoàng hôn.

Tiếp theo sau là sự sỉ nhục lớn nhất của cái thành phố lớn này, sự đồi bại lâu đời nhất, thối nát nhất của nó còn rơi rớt lại, sự ô uế xấu xa, sự thối tha đồi trụy của nó, được nuôi dưỡng dung túng và nuông chiều, được truyền lại từ một thế kỷ xa xưa của một xã hội dã man hạ tiện nhất – đó là những tiếng la ó. Nó không còn sống sót ở đâu khác ngoài các thành phố lớn, và ở đây hơn bất cứ nơi nào khác, nơi mà văn hóa, quyền công dân và cái tính tự cho mình là cao quý hơn, được phát triển đến trạng thái hoàn chỉnh cùng cực, nó cùng gào thét tham gia vào cuộc săn đuổi.

Một đám đông hò hét đuổi theo gồm những ông bố, bà mẹ, những cặp tình nhân, những cô gái – quát tháo, la lối, kêu gào, huýt sáo, đòi nợ máu. Rất có thể có con sói của thành phố lớn đó đang đứng ngoài cửa. Rất có thể trái tim nó, còn hiền từ hơn, sẽ nao núng trước cuộc vây bắt.

Liz vốn thông thạo đường ngang ngõ tắt, và khao khát được giải thoát, cô lao xuống những con đường quen thuộc và cuối cùng chân cô giẫm lên mặt bến tàu xám xịt đã mục nát. Rồi chỉ hổn hển thêm vài bước nữa là bà mẹ hiền sông East đã ôm Lizzie vào lòng, vỗ về cô trong bùn, nhanh chóng xoa dịu nỗi khổ của cô, chỉ trong vòng năm phút đã giải quyết xong các vấn đề đã làm cho các ngọn đèn phải thắp sáng thâu đêm trong hàng ngàn tu viện và học viện.

***

Đôi khi người ta có những giấc mơ rất nực cười. Nhà thơ gọi đó là ảo mộng nhưng ảo mộng chỉ là một giấc mơ đặt thành thơ không vần mà thôi. Tôi đã mơ thấy đoạn cuối của câu chuyện này.

Tôi thấy mình như đang ở thế giới bên kia. Không hiểu làm sao tôi lại đến đây, có lẽ tôi đã đi xe điện trên cao ở đại lộ thứ chín hoặc đã uống thứ thuốc có chứng chỉ độc quyền chế tạo hoặc đã véo mũi Jim Jeffries hoặc đã làm một trò gì dại dột đại loại như vậy. Nhưng dù thế nào đi nữa thì tôi cũng đã ở đấy, và chúng tôi túm tụm thành một đám đông bên ngoài tòa án; bên trong tòa đang xét xử. Chốc chốc lại có một thiên thần nhân viên tòa án, đẹp đẽ và oai vệ, đi ra ngoài cửa gọi một vụ khác.

Tôi còn đang suy nghĩ đến những tội lỗi của mình ở hạ giới và đang tự hỏi xem có cần phải chứng minh là tôi không có mặt ở nơi xảy ra sự việc bằng cách nói rằng là tôi sống ở New Jersey không, thì thiên thần mõ tòa đã ra cửa, ê a gọi:

- Vụ án số 99.852.743.

Một gã mật thám mặc thường phục bước lên - ở đây có nhiều gã như thế, ăn mặc y hệt như cố đạo và cũng xô đẩy các linh hồn chúng tôi y như cảnh sát dưới trần – và gã đang cầm tay lôi ai, bạn có biết không? Chính cô Liz!

Nhân viên tòa án đưa cô ta vào trong phòng rồi đóng cửa lại. Tôi lại chỗ ông Cớm Bay để hỏi thăm về vụ ấy.

- Một vụ rất đáng buồn, - hắn vừa nói vừa chụm các đầu ngón tay đã cắt sửa vào với nhau. Một con bé không tài nào dạy bảo được. Tôi là đức cha John, nhân viên đặc biệt của trần gian. Tôi được giao trách nhiệm lo vụ này. Con bé ấy đã giết người chồng chưa cưới của nó rồi tự tử. Nó không có luật sư bào chữa. Trong bản báo cáo đệ trình lên tòa tôi đã kể chi tiết mọi việc, tất cả đều dựa vào những nhân chứng đáng tin cậy. Tử hình là cái giá phải trả cho tội lỗi, sáng danh Chúa!

Nhân viên tòa án mở cửa, bước ra ngoài.

- Tội nghiệp con bé, - Đức cha John, nhân viên đặc biệt của trần gian nói, một giọt lệ long lanh trong khóe mắt. – Đây là một trong những vụ bi thảm nhất xưa nay tôi từng thấy. Tất nhiên là con bé…

- Được tha bổng, - vị nhân viên toà án nói – Lại đây, Jonesy. Trước hết anh nên biết rằng anh sẽ bị điều sang đội làm bánh nướng. Hay là anh muốn được đưa vào lực lượng truyền giáo ở Quần đảo Nam Hải, hả? Từ nay thì chừa cái thói bắt bớ hão ấy đi nếu không anh sẽ bị chuyển ngành, rõ chưa? Bên bị mà anh phải tìm trong vụ này là một gã đàn ông tóc đỏ, râu không cạo, quần áo xốc xếch, chân đi đất, ngồi bên cửa sổ đọc báo, để mặc con gái gã chơi ngoài phố. Tiến hành gấp lên.

Này, thế có phải là một giấc mơ dớ dẩn không nhỉ?