Bạn hữu ở San
Rosario
O. Henry
Diệp Minh Tâm dịch
Chiếc tàu xuôi miền Tây đến San Rosario
về đúng giờ, lúc 8 giờ 20 sáng. Một người đàn ông mang một túi da dầy bước xuống
tàu và đi nhanh về khu phố chính của thị trấn. Có vài hành khách cũng xuống tàu
ở San Rosario, nhưng họ lừ đừ đi đến nhà ăn của công ty hỏa xa hoặc quán San
Rosario, hoặc nhập bọn với những người nhà rỗi đứng quanh sân ga.
Người đàn ông với chiếc túi da bước đi với
điệu bộ cả quyết. Ông có dáng người thấp nhưng mạnh mẽ, với mái tóc nhẹ và cắt
gọn, gương mặt cương nghị và nhẵn nhụi, và đôi kính gọng vàng trông xông xáo.
Ông ăn mặc lịch sự theo thời trang miền Đông lúc bấy giờ. Tư thái của ông lộ một
sức mạnh điềm đạm nhưng có ý thức dè dặt, nếu không nói là tư cách của một người
có thẩm quyền thật sự.
Sau khi đã đi qua ba dãy phố, ông đến giữa
khu thương mại của thị trấn. Nơi đây, một con đường quan trọng cắt ngang con đường
chính, tạo nên khu trung tâm sinh hoạt và thương mại của San Rosario. Nhà bưu
điện nằm ở một góc phố. Hiệu thời trang Rubensky’s nằm ở một góc kia. Người
khách lạ bước vào tòa nhà ngân hàng mang tên First National Bank of San
Rosario, vẫn không chậm bước cho đến khi ông đứng đằng trước quầy thủ quỹ. Ngân
hàng mở cửa lúc chín giờ, và nhân viên đã đến, mỗi người đang chuẩn bị cho công
việc của mình.Người thủ quỹ đang xem qua thư tín khi nhận thấy người khách lạ đứng
trước quầy.
Anh nói gọn:
- Ngân hàng mở cửa lúc chín giờ.
Anh
không tỏ ý gì trong giọng nói, vì anh đã thường phải nói như thế với những người
đến sớm kể từ khi San Rosario quy định giờ làm việc của ngân hàng trong thị trấn.
Người kia nói trong giọng lạnh lùng,
nghiêm nghị:
- Tôi biết rõ việc ấy. Anh có thể vui
lòng nhận danh thiếp của tôi không?
Người
thủ quỹ kéo khung cửa sạch bong phía trong cánh song qua một bên, và đọc:
J.F.C Nettlewick
Thanh tra Ngân hàng Nhà nước
- Ồ…à…xin mời ông vào trong,
ông…à…Nettlewick. Ông đến lần đầu…không biết mục đích của ông, dĩ nhiên. Xin
ông đi vòng qua đây.
Nhà thanh tra nhanh nhẹn bước vào khu
thánh địa của ngân hàng, và ông Edlinger, thủ quỹ - một người trung niên cương
nghị, kín đáo và có kỷ cương, tuần tự giới thiệu ông với các nhân viên.
Ông Edlinger nói:
- Tôi đang chuẩn bị tiếp Sam Turner sắp
trở lại. Sam là người thanh tra chúng tôi trong bốn năm qua. Tuy vậy, tôi nghĩ
ông sẽ thấy chúng tôi làm ăn đàng hoàng, xét theo quy định chặt chẽ của ngành
ngân hàng. Không có trong tay nhiều tiền mặt, nhưng có thể vượt qua cơn sóng
gió, thưa ông, qua cơn sóng gió.
Với giọng cả quyết, trang trọng, nhà
thanh tra nói:
- Ông Turner và tôi được ông Chánh thanh
tra chỉ thị thay đổi nhiệm vụ cho nhau. Ông ấy đang thanh tra khu vực cũ của
tôi ở Illinois và Indiana. Xin vui lòng cho tôi xem qua tiền mặt trước.
Perry Dorsey, nhân viên giao dịch, đã xếp
tiền mặt trên mặt quầy cho nhà thanh tra xem xét.
Anh biết số tiền chính xác theo từng
cent, và anh không có gì phải sợ hãi, nhưng vẫn hồi hộp và bối rối. Mọi nhân
viên của nhà băng cũng thế. Tư thái của nhà thanh tra có vẻ gì đấy lạnh lùng và
nhanh nhẹn, kém thân thiện và cả quyết, đến nỗi sự hiện diện của ông dường như
là một lời kết án. Ông có vẻ là người không bao giờ nhầm lẫn hoặc bỏ qua sai phạm.
Ông Nettlewick cầm lấy những xấp tiền và
đếm với cử động thoăn thoắt, gần như là tung hứng. Rồi ông xoay tròn cốc đựng bọt
nước về phía mình và đếm từng tờ giấy bạc. Những ngón tay trắng, thon của ông
múa lượn như nhà nhạc sĩ tài ba trên những phím đàn dương cầm. Từ những đầu
ngón tay nhanh nhẹn, ông đổ những đồng tiền vàng trên cái quầy với một tiếng
choang, và kêu lanh canh khi lướt trên mặt đá hoa cương. Không khí tràn đầy những
số lẻ của tiền tệ khi ông làm việc với những đồng năm mươi và hai mươi cent.
Ông cho người mang đến cái cân, và ông cân từng bao đựng bạc từ cái tủ sắt. Ông
tra hỏi Dorsey về các mẫu chứng từ - vài ngân phiếu, phiếu thu, từ này giao dịch
trước – với sự lễ độ không thể trách cứ được, nhưng với vẻ gì đấy trọng yếu một
cách kỳ bí trong tư thái cứng nhắc của ông, đến nỗi mặt người thủ quỹ đỏ bừng
và giọng nói trở nên lắp bắp.
Nhà thanh tra mới nhập cư khác hẳn Sam
Turner. Sam luôn đi vào ngân hàng với tiếng thét, phân phối những điếu xì gà,
và kể cho mọi người nghe những mẩu chuyện ông vừa mới biết được khi đi công
tác. Cách ông chào hỏi Dorsey luôn luôn là “Này Perry! Vẫn chưa từ bỏ quỹ đen,
tôi thấy mà!”. Cách Turner đếm tiền mặt cũng khác. Ông mân mê các gói tiền với
vẻ mệt mỏi, rồi đi vào tủ sắt và đá qua các túi đựng bạc. Thế là xong. Còn mấy
đồng 50, 25 và 10 cent? Ông không để ý đến. Khi người ta mang đến cho ông những
đồng tiền này, ông bảo: “Chuyện nhỏ không phải dành cho tôi”.
Nhưng đấy chỉ vì Turner là dân Texas, là
bạn chí thân của ông chủ tịch ngân hàng, và quen biết Dorsey từ thuở anh này
còn là em bé.
Khi nhà thanh tra đang đếm tiền mặt, Thiếu
rá Thomas D. Kingman – mà mọi người gọi là “Thiếu tá Tom”, đánh chiếc xe của
ông do một con ngựa nâu xám già kéo đến cửa hông, và đi vào bên trong. Ông thấy
nhà thanh tra đang bận rộn với tiền bạc và, đi vào “chuồng ngựa nhỏ”, theo cách
ông gọi, nơi bàn làm việc của ông được rào chung quanh, ông bắt đầu xem qua thư
từ gửi tới cho ông.
Trước đấy, một tình tiết nhỏ đã xảy ra
khiến ngay cả đôi mắt sắc bén của nhà thanh tra cũng không nhận ra. Khi bắt đầu
công việc ở quầy tiền mặt, ông Edlinger đã nháy mắt đầy ngụ ý với Roy Wilson,
anh tống thư văn trẻ, và khẽ gật đầu về hướng cửa chính. Roy hiểu, nhấc lấy chiếc
mũ và nhàn nhã bước ra, với quyển sổ thu tiền kẹp trong cánh tay. Khi đã ra đến
bên ngoài, anh đi thẳng đến ngân hàng Stockmen’s National. Ngân hàng này đang
chuẩn bị mở cửa. Chưa có thân chủ nào xuất hiện.
Nhà thanh tra xẵng giọng:
- Mọi tiền mặt đều đúng.
Ông vọt đến người kế toán trương mục cá
nhân và, sau vài phút lật qua những trang sổ cái và những bảng cân đối tài
chính, thình lình ông nói:
- Anh cân đối sổ sách của anh bao lâu một
lần?
Người kế toán trương mục cá nhân lập cập,
tự hỏi mình sẽ đi tù mấy năm:
- À…mỗi tháng một lần.
- Được.
Nhà thanh tra quay sang anh kế toán
trương mục cơ quan, đã chuẩn bị mọi bảng kê khai của các ngân hàng nước ngoài
và bảng điều chỉnh. Mọi thứ đều đúng cách. Rồi đến phần cuống của các chứng chỉ
ký gửi. Soạt – soạt – tốt! Được rồi. Xin cho xem chứng từ chi vượt trội. Cảm
ơn. Những hối phiếu ngân hàng không ký tên, cho xem kế tiếp. Được rồi.
Rồi đến phiên người thu ngân, và ông
Edlinger, bình thường thong dong, giờ xoa cánh mũi và lau đôi tròng kính đầy lo
lắng trước hàng loạt câu hỏi tới tấp về việc lưu hành, lợi nhuận trước khi
chia, bất động sản của ngân hàng, và thành phần chủ nhân các cổ phiếu.
Bây giờ Nettlewick cảm thấy có một người
cao lớn đứng nghễu nghệ trên anh – một người đàn ông sáu mươi tuổi, thô kệch và
còn tráng kiện, với bộ râu xù xì hoa râm, một mảng tóc xám, và một đôi mắt xanh
chăm chăm trực diện với đôi tròng kính khủng khiếp của nhà thanh tra.
Anh thủ quỹ giới thiệu:
- À…đây là thiếu tá Kingman, chủ tịch của
chúng tôi…, đây là…à…ông Nettlewick.
Hai người đàn ông của hai tư cách hoàn
toàn khác hẳn bắt tay nhau. Một người là sản phẩm của cung cách thẳng thắn,
phương pháp chuẩn mực và công việc nghiêm túc. Người kia là một phong thái gì đấy
phóng khoáng hơn, cao rộng hơn, và gần với thiên nhiên hơn. Tom Kingman không
bao giờ rập theo khuôn mẫu nào. Ông đã từng kinh qua các nghề đánh lừa, chăn
bò, kiểm lâm, vào quân ngũ, làm cảnh sát, đãi vàng, và làm chủ trại bò. Bây giờ,
khi ông là chủ tịch ngân hàng, các bạn hữu của ông từ các đồng cỏ, trên các yên
ngựa, trong lều và dọc đường mòn thấy ông vẫn không có gì thay đổi. Ông đã tạo
dựng sản nghiệp khi bò Texas có giá cao, và thành lập nên First National Bank
of San Rosario. Dù với con tim phóng khoáng và tính rộng lượng thiếu cẩn trọng
đối với bạn hữu cũ, ngân hàng của ông vẫn phát triển, vì thiếu tá Tom hiểu nhân
viên của ông cũng rõ như ông hiểu biết về bò. Trong những năm gần đây, nghề
nuôi bò bị suy thoái, nhưng ngân hàng của ông thiếu tá là một trong số ít cơ sở
không bị lỗ lã nhiều.
Nhà thanh tra rút ra chiếc đông hồ, nói
nhanh:
- Và bây giờ, phần cuối cùng là những
khoản cho vay. Xin vui lòng cho xem.
Ông đã xem xét qua First National với tốc
độ gần như là kỷ lục – nhưng vẫn theo cách chu đáo, như trong mọi việc ông làm.
Ngân hàng có hệ thống điều hành thông suốt và trong sạch, nên đã giúp nhiều cho
công việc của ông. Chỉ có một ngân hàng khác trong thị trấn. Chính phủ trả ông
25 đô la cho mỗi ngân hàng ông kiểm tra. Ông có thể xem xong các khoản cho vay
và thanh toán trước thời hạn trong vòng nửa giờ đồng hồ. Nếu thế, sau đấy ông
có thể thanh tra ngay ngân hàng kia, rồi bắt kịp chuyến tàu lúc 11 giờ 45, chuyến
duy nhất trong ngày cho chặng đường về. Nếu không, ông phải qua đêm và ngày Chủ
nhật trong cái thị trấn miền Tây không có gì là vui thú này. Vì thế mà ông
Nettlewick đang vội vã.
Trong âm giọng trầm, kết hợp tiếng lè
nhè của miền Nam với giọng mũi đầy âm điệu miền Tây, Thiếu tá Kingman nói:
- Xin mời ông theo tôi. Chúng ta cùng
xem qua các sổ sách đó. Không ai trong ngân hàng này rành về mấy giấy tờ này
như tôi. Một vài tài khoản có phần chập choạng, một vài thứ thiếu tổ chức mà
không có chứng từ, nhưng họ đều thanh toán đủ khi tới hạn.
Hai người ngồi xuống bên bàn làm việc của
chủ tịch. Trước nhất, nhà thanh tra xem qua như chớp các chứng từ, cộng các con
số, thấy ăn khớp với các khoản vay ghi trong sổ cân đối hàng ngày. Nhà thanh
tra có vẻ như lùng sục đây đó giống một con chó săn đang chạy tìm lối mòn. Cuối
cùng, ông gạt qua một bên đống tài liệu trừ một ít giấy tờ mà ông xếp thành một
chồng thẳng thớm trước mặt, và bắt đầu bài diễn từ khô khan, trịnh trọng:
- Thưa ông, tôi thấy rằng tình trạng tài
chính của ngân hàng ông là rất tốt, xét qua vụ mùa thất bát và cơn suy thoái của
ngành nuôi bò trong bang ông. Việc ghi chép sổ sách dường như được thực hiện một
cách chính xác và đúng thời biểu. Khoản nợ của ông chỉ ở mức khiêm tốn, và có
khả năng chỉ tạo một mức thâm hụt nhỏ. Tôi muốn đề xuất ông thu về những khoản
cho vay lớn, và chỉ cho vay với hạn kỳ sáu mươi hoặc chín mươi ngày cho đến khi
tình hình được hồi phục. Và bây giờ, có một việc nữa, rồi tôi sẽ chấm dứt việc
thanh tra ngân hàng ông. Đây là 6 hồ sơ cho vay gộp lại lên đến khoảng 40.000
đô la. Các khoản vay này được thế chấp, theo mệnh giá, bởi một số công trái,
phiếu nợ, cổ phiếu, vân vân, với trị giá 70.000 đô la. Những hồ sơ này không có
chứng từ thế chấp đi kèm. Tôi đoán ông lưu những chứng từ ấy trong két sắt hoặc
hầm lưu trữ. Xin ông cho phép tôi được xem qua.
Đôi mắt xanh nhạt của Thiếu tá Tom quay
nhìn viên thanh tra không chớp. Ông trả lời với giọng nhỏ nhẹ nhưng rõ ràng:
- Thưa ông, trong két sắt hoặc hầm lưu
trữ không có các chứng từ này. Tôi đã lấy đi tất cả. Ông có thể quy trách nhiệm
cho chính cá nhân tôi về việc này.
Nettlewick
cảm thấy kích động một chút. Ông đã không nghĩ sẽ có việc này. Ông đã tìm ra một
lối về thênh thang khi chuyến đi săn đang gần hồi kết thúc. Ông thốt lên: “À!”,
ngưng một chút, rồi tiếp tục:
- Xin ông giải thích tường tận hơn được
không?
Ông thiếu tá lặp lại:
- Tôi đã lấy đi tất cả chứng từ thế chấp.
Không phải cho tôi sử dụng riêng, nhưng để giúp một người bạn cũ trong cơn nguy
hiểm. Xin ông hãy đến đây, rồi chúng ta sẽ trao đổi thêm.
Ông dẫn nhà thanh tra đi vào căn phòng
riêng ở phía sau, và đóng cánh cửa lại. Có một bàn làm việc, một bàn nhỏ, và nửa
tá ghế bọc da. Trên tường là đầu một con bò đực với cặp sừng dài. Bên đối diện
treo thanh gươm kỵ binh cũ mà ông mang ở Shiloh và đồn Pillow.
Kéo một chiếc ghế cho Nettlewick, thiếu
tá ngồi bên cánh cửa sổ, nơi ông có thể thấy nhà bưu điện của ngân hàng
Stockmen’s National. Ông không nói ngay, và Nettlewick cảm thấy cần có lời cảnh
báo chính thức để phá tan bầu im lặng.
Nettlewick bắt đầu:
- Ông nên biết rằng, lời tuyên bố của
ông, vì ông đã không cải chính gì, biểu hiện một vấn đề hệ trọng. Và ông hẳn
cũng hiểu rằng nhiệm vụ của tôi bắt buộc tôi phải làm gì. Tôi sẽ trình diện Cao
ủy Hợp Chủng Quốc và…
Thiếu tá Tom khoát tay:
- Tôi biết, tôi biết. Ông không nên nghĩ
tôi làm chủ một ngân hàng mà lại không biết gì về những bộ luật và tu chính án
của Nhà nước về nghiệp vụ ngân hàng! Ông cứ làm nhiệm vụ của ông. Tôi không xin
ân huệ gì cả. Nhưng, tôi đã nhắc đến một người bạn của tôi. Tôi rất muốn ông
nghe tôi kể về Bob.
Nettlewick ngồi thoải mái trong chiếc ghế
của ông. Sẽ không có chuyện ông rời San Rosario ngày hôm nay. Ông sẽ đánh điện
cho Chánh Thanh tra Tiền tệ, ông sẽ tuyên thệ trên tờ trát do Cao ủy Hợp Chủng
Quốc ký để bắt giữ Tom Kingman, có lẽ ông sẽ được lệnh đóng cửa ngân hàng vì lý
do làm thất lạc thế chấp. Đây không phải là cái tội đầu tiên nhà thanh tra tìm
ra. Một đôi lần việc thanh tra của ông đã gây ra những cảm xúc khuấy động kinh
khủng khiến bầu không khí yên tĩnh của văn phòng ông bị nổi sóng. Ông đã từng
nhìn những chủ ngân hàng quỳ xuống mà van xin như phụ nữ để có một cơ hội – khoảng
thời gian một giờ đồng hồ - để bỏ qua một lỗi lầm duy nhất. Ông đã mục kích một
người thủ quỹ tự bắn vào mình ở bàn làm việc ngay trước mặt ông. Không ai trong
bọn họ có thái độ điềm tĩnh và tự trọng như ông già miền Tây cứng cỏi này.
Nettlewick nghĩ ít nhất nên lắng nghe nếu ông ta muốn nói. Với khuỷu tay chống
lên thành ghế, nhà thanh tra ngân hàng chờ đợi nghe lời tự thú của ông chủ tịch
First National Bank of San Rosario.
Thiếu tá Tom bắt đầu, với giọng có phần
kẻ cả:
- Khi một người là bạn hữu của ông trong
bốn mươi năm, và đã kinh qua đất, lửa, nước và bão tố, khi ông có thể cho anh ấy
một ít ân huệ, ông sẽ muốn cho.
(Nhà thanh tra thầm nghĩ: “Biển thủ cho
hắn 70.000 đô trị giá thế chấp”)
Ông thiếu tá tiếp tục, nói chậm rãi và
rõ ràng, và cũng trầm ngâm, như thể mọi ý nghĩ của ông là về quá khứ thay vì hiện
tại khẩn trương.
***
Chúng tôi là dân chăn bò với nhau, Bob
và tôi, và chúng tôi cùng đi khai thác vàng và bạc ở Arizona, New Mexico và phần
lớn California. Cả hai chúng tôi đều trải qua cuộc chiến năm 61, nhưng dưới quyền
chỉ huy khác nhau. Chúng tôi cùng chiến đấu bên nhau chống lại bọn da đỏ và bọn
ăn trộm ngựa, chúng tôi cùng chịu đói khát trong nhiều tuần ở một căn chòi trên
vùng núi Arizona lúc ấy ngập dưới lớp tuyết dày nhiều thước, chúng tôi cùng
chăn dắt gia súc với nhau khi gió thổi mạnh đến nỗi sét không đánh xuống được.
Thế đấy, Bob và tôi đã cùng trải qua thời kỳ gian khổ kể từ khi chúng tôi gặp
nhau lần đầu tại lán trại của ông già Anchor-Bar. Và trong thời gian này, chúng
tôi thấy hơn cả cần thiết nên giúp đỡ nhau thoát ra khỏi cảnh khốn khó. Trong
thời kỳ đó, người ta cần gắn bó với bạn hữu của mình mà không đòi hỏi đáp trả
gì cả. Có lẽ ngày kế đến, ông sẽ cần hắn để tự vực mình lên và giúp chống chọi
một đám da đỏ Apaches, hoặc buộc ga-rô phía trên vết cắn của một con rắn chuông
và phi ngựa đi mua whisky. Vì thế, nghĩ cho cùng, đó là có qua có lại, và nếu
ông không hết lòng với bạn hữu của mình, ông sẽ cảm thấy xấu hổ khi cần đến anh
ấy. Nhưng Bob là một người sẵn lòng làm quá sức mình. Anh không bao giờ dừng ở
giới hạn.
Hai mươi năm trước, tôi là cảnh sát trưởng
vùng này, và tôi cử Bob làm phụ tá cho tôi. Đó là trước khi phong trào chăn
nuôi bò rộ lên mà chúng tôi tham gia vào. Tôi là cảnh sát trưởng và nhân viên
thu thuế. Tôi đã kết hôn, vợ chồng tôi có một trai một gái – lên bốn và sáu tuổi.
Chúng tôi có một ngôi nhà tiện nghi gần tòa án, nội thất do chính quyền hạt
trang bị, không phải trả tiền thuê, và tôi đang tiết kiệm được tiền. Bob làm hầu
hết công việc hành chính. Cả hai chúng tôi đã qua những lúc gay cấn, đầy những
chuyên án trộm đạo và nguy hiểm, và kể cho ông biết, kể cũng tuyệt vời trong những
đêm được nghe mưa gió đập vào cửa kính, cảm thấy ấm cúng, an toàn và tiện nghi,
và biết rằng mình có thể thức dậy buổi sáng, được cạo râu, có người gọi mình bằng
“ông”. Thế là, tôi có người vợ và những đứa con tuyệt vời, và anh bạn thâm giao
của tôi cùng tôi vui hưởng những thành quả đầu đời và áo sơ mi trắng, và tôi
nghĩ tôi đang có hạnh phúc. Đúng vậy, trong thời gian này tôi được hạnh phúc.
***
Ông thiếu tá thở dài, bất chợt nhìn ra cửa
sổ. Nhà thanh tra ngân hàng thay đổi thế ngồi, và kê cằm của ông ta lên bàn tay
kia. Ông thiếu tá tiếp tục.
***
Một mùa đông, tiền thu thuế của hạt chuyển
về quá nhanh đến nỗi trong cả tuần tôi không có thời gian để mang tiền thuế nộp
cho ngân hàng. Tôi chỉ dồn các ngân phiếu vào một cái hộp xì-gà và tiền mặt vào
một cái bao, rồi cho vào một két sắt của văn phòng cảnh sát trưởng.
Tôi làm việc quá sức trong tuần lễ đó,
và gần như bị ngã bệnh. Thần kinh tôi bị căng thẳng, và giấc ngủ của tôi thường
không giúp cho tôi khỏe hơn. Ông bác sĩ định bệnh theo một tên khoa học nào đó,
và tôi phải dùng thuốc. Và vì thế, thêm vào những việc khác, tôi đi ngủ mà đầu
óc còn nghĩ đến số tiền đó. Không phải có lý do để lo lắng, vì cái két sắt thuộc
loại tốt, và chỉ có tôi và Bob biết con số kết hợp của ổ khóa. Vào buổi sáng thứ
Bảy, tôi đến cơ quan như thường lệ. Cái két sắt còn được khóa, và số tiền đã biến
mất. Tôi gọi Bob, và kêu mọi người đến tòa án để thông báo việc mất trộm. Tôi
chợt nhận thấy Bob có vẻ khá điềm tĩnh, dù việc này liên quan đến cả hắn và
tôi.
Hai ngày trôi qua mà chúng tôi không có
manh mối gì. Đây không thể là vụ trộm, vì cái két sắt đã được mở theo đúng con
số kết hợp. Thiên hạ hẳn đã bắt đầu bàn tán, vì có một buổi tối, Alice – vợ tôi
– chạy vào cùng đứa con trai và con gái, giậm chân, quắc mắt lên và kêu gào “Mấy
đứa độc ác vu cáo, Tom…Tom” rồi ngất xỉu, tôi lay tỉnh cô, dần dà cô hồi tỉnh,
và cô gục đầu xuống, khóc và khóc lần đầu tiên kể từ khi cô tiếp nhận cái tên
và tài sản của Tom Kingman. Rồi Jack và Zilla – hai đứa nhỏ - tụi nó luôn luôn
như là hai con cọp con chạy đến Bob và leo trèo lên cả người anh ta mỗi khi được
phép đi đến tòa án. Tụi nó đứng lấy chân đá giày của tụi nó, và rúc lại với
nhau như gà gô bị khiếp đảm. Lần đầu tiên tụi nó bị xô xuống bóng tối của cuộc
đời. Bob đang ngồi làm việc ở bàn giấy, rồi anh đứng dậy và đi ra ngoài mà
không nói một lời. Lúc ấy bồi thẩm đoàn đang trong thời gian hội họp, và sáng
hôm sau Bob đến trình diện họ, tự thú là anh đã trộm số tiền. Anh bảo là anh đã
nướng nó ở sòng bài phé. Trong vòng 15 phút, họ đã ký trát và phái tôi đi bắt
người mà tôi đã thân thiết hơn là ngàn anh em ruột thịt trong cả ngàn năm.
Tôi thi hành trát bắt, rồi tôi nói với
Bob, chỉ trỏ:
- Đây là nhà tôi, đây là văn phòng tôi,
trên kia là Maine, xa nữa là California, và phía kia là Florida – và đó là tầm
di chuyển của anh cho đến khi tòa án họp xét xử. Anh ở dưới quyền tôi tạm giữ,
và tôi nhận trách nhiệm. Anh cứ ở đây khi anh muốn.
Anh có vẻ lơ đãng:
- Cảm ơn Tom. Tôi đã có ý nghĩ hy vọng
anh sẽ không giam tôi lại. Tòa án sẽ họp ngày thứ Hai, nên nếu anh không nề hà,
tôi sẽ thơ thẩn quanh văn phòng cho đến ngày đó. Tôi muốn xin anh một ân huệ, nếu
không phải là quá đáng. Nếu thỉnh thoảng anh cho hai đứa nhỏ ra sân vườn chơi
đùa thì tôi sẽ rất vui.
Tôi trả lời:
- Sao lại không được? Tôi sẵn lòng cho
phép tụi nó, kể cả anh nữa. Và cứ đến nhà tôi, như từ bấy lâu nay.
Ông Nettlewick, ông thấy đó, ông không
thể có bạn hữu là kẻ trộm đạo, nhưng ông cũng không thể biến một người bạn thân
thành một tội nhân, cả hai việc trong một lúc.
***
Nhà thanh tra không trả lời. Lúc ấy, tiếng
còi tàu rú lên khi đầu máy chạy vào ga. Đấy là con tàu chạy trên khổ đường hẹp
dẫn vào San Rosario từ hướng Nam. Ông thiếu tá dỏng tai lắng nghe một khoảnh khắc,
và nhìn vào mặt
đồng
hồ của ông. Con tàu trên khổ đường hẹp đã đến đúng giờ - 10 giờ 35. Ông thiếu
tá tiếp tục.
***
Thế là Bob nương náu trong văn phòng, đọc
báo và hút thuốc. Tôi cử một anh phụ tá khác thế chỗ anh, và sau một thời gian,
sự kích động ban đầu của vụ việc đã dần hạ xuống.
Một ngày, khi chỉ có hai chúng tôi trong
văn phòng, Bob tiến đến chỗ tôi đang ngồi. Anh có vẻ nghiêm nghị và buồn buồn –
cùng một vẻ khi anh thức cả đêm trông chừng bọn da đỏ hoặc lùa gia súc.
Anh nói:
- Tom, còn khó hơn cả việc xua đuổi dân
da đỏ, khó hơn cả việc nằm trên sa mạc đá núi lửa cách nguồn nước bốn mươi dặm,
nhưng tôi sẽ cố trụ đến cùng. Anh đã biết đó là cung cách của tôi. Nhưng nếu
anh chỉ cần ra hiệu cho tôi một cái: “Bob, tôi hiểu”, thì tôi sẽ cảm thấy dễ chịu
nhiều.
Tôi lấy làm ngạc nhiên:
- Bob à, tôi không hiểu anh muốn nói gì.
Dĩ nhiên, anh biết là tôi sẽ làm bất cứ việc gì có thể làm được dưới ánh mặt trời
này để giúp anh. Nhưng anh khiến tôi phải thắc mắc.
Bob chỉ trả lời:
- Được rồi, Tom.
Và anh trở lại với tờ báo anh đang đọc
và hút một điếu xì-gà khác.
Vào cái đêm trước ngày tòa án nghị sự,
tôi hiểu ra anh muốn nói gì. Tôi đi ngủ với cùng cảm giác đó trở lại, đầu nhẹ
tênh, bồn chồn. Tôi thiếp đi vào khoảng nửa đêm, Khi tôi bừng tỉnh, quần áo xốc
xếch, trong một hành lang của tòa án. Bob đang nắm lấy một cánh tay tôi, bác sĩ
gia đình của tôi nắm lấy tay bên kia, và Alice đang lay người tôi, khóc rấm rứt.
Cô đã đi gọi bác sĩ nhà tôi tới mà tôi không biết, và khi ông tới họ thấy chiếc
giường trống không và tôi đã đi đâu mất, nên bắt đầu đi tìm.
Ông bác sĩ nói:
- Mộng du.
Tất cả chúng tôi quay trở về căn nhà, và
ông bác sĩ kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện ly kỳ về những việc lạ lùng
người bệnh đã làm trong tình trạng như thế. Tôi cảm thấy lạnh sau chuyến đi ra
ngoài, nên khi vợ tôi đi ra khỏi phòng được một lúc, tôi mở cánh cửa tủ quần áo
trong phòng và lôi ra một tấm dạ. Theo sau là cái túi tiền, tang vật của vụ trộm
mà theo đó Bob sẽ bị xét xử và kết án vào buổi sáng hôm sau.
Tôi thét lên và mọi người hiện diện đều
thấy tôi ngạc nhiên quá đỗi:
- Làm thế nào mà mấy con rắn chuông mang
được nó vào đấy?
Bob biết ngay. Anh nói, với vẻ mặt cố hữu:
- Tôi thấy anh mang nó vào đây. Tôi đã
nhìn anh mở cái két sắt và lấy nó ra, rồi tôi lén theo dõi anh. Tôi nhìn qua cửa
sổ và thấy anh giấu nó trong cái tủ quần áo.
- Vậy thì, cái thằng chó sói bị trùm mền,
cắt tai, đầu ngu như cừu, tại sao anh lại nhận tội?
Bob trả lời đơn giản:
- Bởi vì tôi không biết lúc ấy anh đang
mê ngủ.
Tôi
thấy anh liếc nhìn qua cửa phòng của Jack và Zilla, và lúc đó tôi hiểu ra giá
trị của bạn hữu theo cách nhìn của Bob.
***
Thiếu tá Tom ngừng nói, và lại ngoài
nhìn qua cửa sổ. Ông trông thấy một nhân viên nào đấy của Ngân hàng Stockmen’s
National tiến đến và kéo tấm màn màu vàng xuống cả chiều dài khung cửa sổ lớn,
mặc dù với vị trí của mặt trời việc này không cần thiết.
Nettlewick ngồi thẳng dậy. Ông đã lắng
nghe một cách kiên nhẫn câu chuyện của ông thiếu tá, nhưng không chú ý lắm. Ông
nghĩ dân miền Tây này có tình cảm quá cường điệu. Họ không có vẻ gì là dân làm
ăn chính hiệu. Họ cần được bảo vệ chống lại ảnh hưởng xấu của bạn hữu. Hiển
nhiên là ông thiếu tá đã đi đến kết cục của câu chuyện. Và những điều ông kể chẳng
đi đến đâu cả.
Nhà thanh tra nói:
- Tôi xin hỏi, ông có gì thêm để đề cập
trực tiếp đến vấn đề những thế chấp trừu tượng ấy không?
Thiếu tá Tom thình lình quay lại, đôi mắt
xanh của ông lóe sáng đến nhà thanh tra:
- Những thế chấp trừu tượng hở ông? Thưa
ông, ông có ý gì?
Ông móc từ trong túi áo choàng một xấp
giấy gấp lại, được cột bằng một sợi dây cao su, ném vào tay của Nettlewick, và
đứng dậy:
- Ông sẽ thấy đây là những thế chấp,
thưa ông, mọi công trái, phiếu nợ, cổ phiếu. Tôi đã lục ra từ những hồ sơ trong
khi ông đang đếm tiền mặt. Ông hãy tự mình xem xét và so sánh.
Ông thiếu tá dẫn đường trở lại vào phòng
ngân hàng. Nhà thanh tra đi theo sau, kinh ngạc và hoang mang, tức tối. Ông cảm
thấy ông đã bị biến thành nạn nhân của cái trò gì đấy không hẳn là chơi khăm,
nhưng đã đặt ông vào hoàn cảnh của người bị đùa cợt, bị khai thác, rồi bị vứt bỏ,
mà ông không hề biết cái trò này là như thế nào. Cũng có lẽ vị thế quan cách của
ông đã bị tung hứng một cách bất kính. Nhưng ông không có gì làm bằng chứng. Viết
một báo cáo chính thức về vụ việc sẽ là chuyện lố bịch. Và, qua cách nào đấy,
ông có cảm tưởng ông sẽ không bao giờ được biết thêm về vụ việc hơn là những gì
ông được biết bây giờ.
Lạnh lùng và máy móc, Nettlewick kiểm
tra các văn tự thế chấp, thấy phù hợp với giấy tờ, cấm lấy chiếc túi đen, và đứng
lên để từ giã.
Ông hướng tia nhìn khinh khỉnh qua đôi
tròng kính đến thiếu tá Kingman:
- Tôi có thể nói rằng những lời tuyên bố
của ông – những lời tuyên bố sai lạc của ông mà ông đã không hạ mình giải thích
– xem ra không đi vào vấn đề, dù là việc làm ăn hoặc là chuyện đùa cợt. Tôi
không hiểu nổi những động lực hoặc hành động như thế.
Thiếu tá Tom nhìn qua ông nghiêm trọng
và không phải là thiếu thiện cảm.
- Anh con trai à, có rất nhiều chuyện
trong vùng đồng nội, trên đồng cỏ, trên những vực núi, mà anh không thể hiểu được.
Nhưng tôi muốn cám ơn anh đã lắng nghe câu chuyện chán ngắt của một ông già lắm
lời. Dân già Texas tụi tôi khoái kể lể mấy cuộc phiêu lưu và các bạn hữu, và
người nhà của tụi tôi đã từ lâu biết cách bỏ chạy khi tụi tôi bắt đầu với câu
“Ngày xửa ngày xưa”, nên tụi tôi đành phải tóm lấy người lạ đi đến gần cổng nhà
mình.
Ông thiếu tá mỉm cười, nhưng nhà thanh
tra chỉ lạnh nhạt cúi đầu, và nhanh chóng đi ra khỏi tòa nhà ngân hàng. Họ nhìn
thấy ông đi chéo qua phố theo một đường thẳng và bước vào ngân hàng Stockmen’s
National.
Thiếu tá Tom ngồi xuống bàn làm việc của
ông, và từ trong túi áo vét rút ra lá thư Roy đã trao cho ông. Ông đã đọc qua một
lần, nhưng trong hấp tấp, và bây giờ, với vẻ gì đấy như lấp lánh trong đôi mắt,
ông đọc lại lần nữa:
Tom thân mến,
Tôi nghe có một con chó săn của chú Sam
tìm đến bạn, như vậy có nghĩa là ta sẽ bắt giữ hắn trong ít giờ, có thể vậy.
Bây giờ, tôi muốn nhờ bạn giúp vài việc cho tôi. Bọn này chỉ có 2.200 đô trong
nhà băng, và luật quy định phải có 20.000. Chiều hôm qua tôi đưa Ross và Fisher
18.000 để mua đám bò Gibson đó. Không đầy 30 ngày, họ sẽ thu được 40.000, nhưng
như vậy sẽ không làm số tiền mặt đẹp hơn dưới mắt tên thanh tra. Bây giờ, tôi
không thể trình cho hắn mấy tờ giấy cầm cố đó, vì chỉ toàn là giấy lộn mà không
có bất cứ bóng dáng cầm cố nào, nhưng bạn biết rõ là Pink Ross và Jim Fisher là
hai đứa da trắng ngon lành nhứt mà Thượng đế đã tạo ra, và tụi nó sẽ chơi đàng
hoàng. Bạn còn nhớ Jim Fisher – hắn là người đã bắn tên chia bài ở El Paso đó.
Tôi đã điện cho ngân hàng của Sam Bradshaw xin gửi cho tôi 20.000, và số tiền sẽ
đến trên chuyến tàu lúc 10:35. Bạn không thể để tên thanh tra đến được 2.200 và
đóng cửa bạn. Tom, bạn phải giữ hắn lại. Giữ hắn. Giữ hắn nếu cần phải trói hắn
lại và ngồi trên đầu hắn. Trông chừng cái cửa sổ sau khi tàu đã đến, và khi bọn
tôi nhận được tiền, bọn tôi sẽ kéo tấm màn cửa xuống để báo hiệu. Đừng cho hắn
thoát trước. Tôi tin cậy nơi bạn, Tom ạ.
Bạn già – Bob Buckly. Chủ tịch
Stockmen’s National.
Ông thiếu tá bắt đầu xé bức thư làm nhiều
mảnh vụn và ném vào cái sọt rác. Ông cười khúc khích một cách hài lòng.
Ông lẩm bẩm, mãn nguyện:
- Cái thằng già chăn bò lộn xộn liều
lĩnh! Vậy là đã trả ơn cho bạn phần nào đối với cái việc bạn đã làm cho mình
trong văn phòng cảnh sát trưởng hai mươi năm trước.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét
namkts57@gmail.com