Đói
Thạch Lam
Một cơn gió lọt vào làm Sinh tỉnh giấc.
Anh ta thấy cái hơi lạnh của mùa đông thấm qua lần chăn mỏng, và thấy người mệt
mỏi vì suốt đêm đã co quắp trên chiếc phản gỗ cứng.
Sinh cuốn chăn ngồi dậy. Thế là, cũng
như những buổi sáng khác, một cái buồn rầu chán nản, nặng nề ở đâu đến đè nén lấy
tâm hồn.
Những đồ vật quanh mình ẩn hiện trong
bóng tối lờ mờ khiến Sinh lại nghĩ đến cái cảnh nghèo nàn khốn khó của chàng. Một
cái bàn con xiêu vẹo bên góc tường, một cái chõng tre đã gẫy dăm ba nan, một
cái ấm tích mất bông và mấy cái chén mẻ, nước cáu vàng... Trong cùng, một cái
hòm da, dấu vết còn lại, của cái đời phong lưu độ trước...
Tất cả đồ đạc trong căn phòng chỉ có thế.
Mà đã lâu lắm, quanh mình Sinh vẫn chỉ có những thứ đồ tồi tàn ấy, đã lâu lắm
chàng đến ở cái căn phòng tối tăm, ẩm thấp này. Những ngày đói rét không thể đếm
được nữa. Tiếng gió vi vút qua khe cửa ban đêm chàng nghe đã quen, cả đến cái mệt
mỏi lả đi vì đói, chàng cũng đã chịu qua nhiều lần rồi.
Sinh thở dài. Chàng nhớ lại cái ngày bị
thải ở sở chàng làm, cái giọng nói quả quyết và lạnh lùng của ông chủ, cái nét
mặt chán nản, thất vọng của mấy người anh em cùng một cảnh ngộ với chàng... Từ
lúc đó, bắt đầu những sự thiếu thốn, khổ sở, cho đến bây giờ...
Một tiếng guốc ngoài hè làm cho Sinh ngẩn
lên trông ra phía cửa: vợ chàng về. Nàng vén cái màn đỏ treo ở cửa bước vào.
Sinh thoáng trông cái thân hình của vợ in rõ trên nền sáng, một cái thân thể mảnh
giẻ, gầy gò trong chiếc áo the mỏng phong phanh. Cảnh tượng ấy làm cho chàng
xót thương...
Vợ chàng đi lại cạnh giường, yên lặnh
nhìn Sinh không nói gì.
Sinh vơi lấy tay nàng kéo xuống bên
mình, âu yếm hỏi:
- Em đi đâu mà sớm thế?
- Em lại đằng bà Ba ở cuối phố vay tiền.
Thế có được không?
Vợ Sinh nhìn chồng, thở dài lắc đầu:
- Ai cho chúng mình vay bây giờ. Bà ấy
còn nhớ đâu đến khi trước vẫn nhờ vả mình.
Sinh buồn rầu, nói một cách chán nản:
- Thói đời vẫn thế, trách làm gì. Nhưng
bây giờ làm thế nào?
Chàng nghĩ đến cái thạp gạo đã hết, mà
trong túi không còn được một đồng xu nhỏ... Đã hai hôm nay, chàng và vợ chàng
thổi ăn bữa gạo cuối cùng, đã hai hôm, cái đói làm cho chàng khốn khổ...
- Làm thế nào?
Vợ chàng nhắc lại câu hỏi ấy, rồi cúi mặt
khóc. Một mối tình thương tràn ngập vào trái tim chàng như một làn sóng mạnh.
Sinh nắm chặt lấy tay vợ ôm vào lòng, đắm đuối, thiết tha. Chàng chỉ muốn chết
ngay lúc bấy giờ để tránh khỏi cái nghèo khốn khó, nặng nề quá, đè ở trên
vai...
Buổi chiều đến đem theo những cơn gió lạnh
lùng. Sinh bắc ghế ra cái hiên nhỏ trước cửa phòng, tựa vào bao lơn nhìn xuống
nhà... Chỗ chàng thuê ở là một căn nhà hẹp và dài, chia làm nhiều phòng. Mỗi
gian phòng là một gia đình che chúc ở, toàn là những người nghèo buôn bán ở các
nơi.
Giờ này là giờ họ làm cơm. Trong thấy họ
tấp nập làm lụng, Sinh lại nghĩ đến cái bếp nhà mình bây giờ vẫn còn tro lạnh,
chàng lại lo không biết vợ đi từ sáng đến giờ sao mãi không thấy về, mà về
không biết có đem cái gì không, hay lại chỉ một mối thất vọng như nhiều lần...
Nghĩ đến, Sinh lại đem long thương,
thương người đàn bà xưa nay vẫn quen thói đài điếm phong lưu, mà bây giờ phải
chịu khổ vì chàng... Hai bên gặp gỡ nhau trong một tiệc rượu dưới xóm cô đầu. Hồi
ấy, chàng còn là một người có việc làm, còn là một người có lắm tiền. Quen biết
nhau, rồi yêu mến nhau, chàng đã chẳng quản sự ngăn trở của nhà lấy nàng về.
Đôi vợ chồng đã cùng nhau sống những ngày sung sướng, ái ân, những ngày còn để
lại trong trí chàng một kỷ niệm êm đềm, mà mỗi khi nghĩ tới, chàng không khỏi bồi
hồi. Rồi sự nghèo nàn đến, đem theo những cái nhọc nhằn, khổ sở, đem theo những
ngày đói rét.
Tuy vậy, sự khổ sở chàng nhận thấy không
làm cho vợ chàng bớt tình yêu đối với chàng. Cũng vẫn nồng nàn, đằm thắm như
xưa, cái ái tình của đôi bên chỉ có thêm màu cay đắng vì xót thương nhau.
Cái hình ảnh một thân thể yếu đuối, mảnh
giẻ in trên nền trời sáng buổi sớm mai lại thoáng hiện ra trước mắt Sinh. Chàng
nhớ lại cái thất vọng không vay được tiền, đôi con mắt buồn rầu, đắm đuối nhìn
chàng như ngụ biết bao nhiêu âu yếm, bao nhiêu hy sinh.
Một cơn gió đến làm cho Sinh thấy lạnh
buốt tới xương. Chàng thấy đói, một sự đói vô cùng như trong đời chàng chưa thấy
bao giờ. Đói như cào ruột, làm người chàng mệt lả đi, mắt hoa lên, trong vật gì
cũng lờ mờ như lay động.
Khi còn đủ ăn, đủ mặc, chàng không hề để
ý đến cái đói, không bao giờ nghĩ đến. Bây giờ chàng mới được hiểu biết cái đói
như thế nào. Chàng rùng mình khi nghĩ đến trước cái mãnh liệt của sự đói, chàng
cảm thấy sự cần dùng của thân thể tràn áp đuợc hết cả những lệ luật của tinh thần.
Mùi xào nấu đồ ăn ở dưới sân nhà đưa lên
làm cho chàng khó chịu vô cùng. Sinh cúi đầu trên bao lơn nhìn xuống xem họ làm
bữa cơm chiều. Các thức ăn tuy tầm thường, nhưng Sinh lấy làm lạ rằng chàng
chưa bao giờ thèm muốn những cái đó như chàng thèm muốn bây giờ. Mấy miếng đậu
vàng trong chảo mỡ phồng dần trên ngọn lửa, mấy con cá rán bắt đầu cong lại làm
cho chàng ao ước đến rung động cả người...
Không bao giờ chàng thèm muốn như bây giờ
cái miếng ăn kia.
Trước kia, khi nghe chuyện người ta
tranh giành nhau vì miếng ăn, chàng vẫn mỉm cười khinh bỉ. Chàng cho rằng miếng
ăn là một sự không đáng kể, chỉ có cái thanh cao trong sạch của linh hồn mới là
cần. Nhưng bây giờ, trong cái phút đói này, chàng mới thấy rõ cái cần mạnh mẽ của
miếng ăn là thế nào.
Và chàng, trước kia phong lưu trưởng giả,
trước kia khi đi qua đám bình dân bẩn thỉu và nghèo nàn này, chàng vẫn khinh và
tự hỏi không biết họ sống để làm gì, sống để mà khổ sở, để mà đói rét, không biết
sống đối vơi họ có ý nghĩa gì mà còn ham mê quyến luyến. Bây giờ chàng lại ao ước
được một miếng ăn như họ để sống qua cái rét mướt bây giờ...
Một bàn tay nhẹ nhàng để lên trên vai
Sinh quay lại, vợ chàng tươi cười, giơ ra trước mặt mấy cái gói giấy bóng, gọn
gàng, sạch sẽ, mà chàng thoáng trông, Sinh cũng nhận biết ngay là những thức ăn
được, mà rất ngon, ở các hiệu tây mới có. Mùi thịt ướp và mùi giò thoang thoảng
đưa qua. Sinh rung động cả tay khi lần cởi những giây buộc chung quanh. Chàng
sung sướng hỏi:
- Ồ! Ở đâu thế này? Em Mai lấy tiền đâu
mà mua thế?
Mai nghe Sinh hỏi:
- Anh cứ ăn đi đã! Ăn cho đỡ đói, rồi em
kể chuyện cho anh nghe. Thật là may quá, mà cái bà ấy thực phúc đức quá, anh ạ...
- Ai thế? Kể đi cho anh nghe.
Mai âu yếm nhìn chồng:
- Không, anh cứ ăn đi đã kia. Vừa ăn, em
sẽ vừa nói chuyện...
Rồi nàng nhanh nhẹn đặt mấy cái gói giấy
lên bàn, mở những tờ giấy bọc ngoài. Sinh nhìn thấy mấy miếng thịt ướp hồng
hào, mỡ trắng và trong như thủy tinh, mấy khoanh giò nạc mịn màng, mấy cái bánh
tây vàng đỏ...
Mai cất tiếng vui vẻ:
- Thế này nhé, em ở nhà đi cũng là đi liều
chứ thật không biết đến nhờ vả ai được. Anh còn lạ gì các bạn hữu bây giờ: họ
thấy mình nghèo khổ, thì ai người ta giúp, vì có mong gì mình trả lại người ta
được. Vì thế em mới lang thang ngoài phố, nghĩ lúc bấy giờ cực thân quá, anh ạ,
chỉ muốn đâm đầu xuống sông cho rảnh...May quá, vừa lúc ấy, lại gặp ngay bà Hiếu,
một người quen biết từ trước. Bà trông thấy em, vồn vã hỏi han như người bắt được
của...
Mai nói nhanh, liếng thoắng:
- Bà tử tế quá... Cho em vay tiền, lại
còn hứa giúp vốn để em buôn bán nữa. Rồi nay mai, em đi buôn cau, anh nhé. Thật
không ngờ có bà biết thương người đến như thế...
Sinh sung sướng:
- Nếu không thì chúng ta đành nhịn đói
ngày hôm nay. Nhưng sao em mua hoang thế này?
Mai cúi đầu cười, hai má đỏ hồng, mấy sợ
tóc rối tung trên trán càng tăng thêm vẻ kiều mỵ của nàng.
Nàng thò tay vào trong túi áo, rút ra một
tập giấy bạc, vứt ra trước mặt Sinh rồi nhanh nhẹn vui vẻ bước vào trong nhà.
- Anh đợi em một lát, em đi lấy dao cắt
bánh.
Nàng quay lưng đi, Sinh chợt trông thấy
trên mặt đất một mảnh giấy gấp rơi xuống đất. Chàng vô tình cúi xuống nhặt lên
mở ra đọc:
Em Mai,
Đây, anh đưa em số tiền anh đã hẹn. Em
muốn lấy nữa, anh sẽ cho em nốt, nhưng thế nào tối nay em cũng phải đúng hẹn đến
đấy, anh đợi...
Tờ giấy trên tay Sinh rơi lúc nào chàng
cũng không biết. Một cái sức nặng nề như đè nén lấy quả tim, làm cho chàng ngừng
thở. Hình như một giây phút, bao nhiêu cái hy vọng sung sướng của đời chàng tan
đi mất.
Sinh tưởng có thể chết ngay trong lúc ấy.
Cái đau đớn chàng cảm thấy thấm thía, và sâu xa quá.
Còn mong gì đó là một sự không thật, một
giấc mộng nữa. Không còn phải ngờ vực gì, cái số tiền kia chính là cái số tiền
bên trong thư này. Ai cho vay mới được chứ! Sinh nhớ lại những ngày đi hỏi tiền,
những buổi trở về thất vọng và buồn rầu, những lời tha thiết và oán hờn của vợ
chàng kể lại, về cái lãnh đạm, hững hờ của những người nàng quen biết. Bà Hiếu
là bà nào! Chẳng qua là một sự bịa đặt ra để che mắt chàng.
Sinh thấy cơn giận dữ nổi lên mãnh liệt
trong lòng; đôi môi chàng tự nhiên nhách lên một cách khinh bỉ, chàng run người
lên, khẽ rằn từng tiếng:
- Đồ khốn nạn.
Quả tim buốt như có kim đâm. Sinh nắm chặt
lấy thành ghế, nhìn cuốn bạc giấy để trên bàn, nhìn gói đồ ăn đang mở dở rồi
cúi mình xuống nhặt tờ giấy gấp lên.
Một lát, yên lặng. Rồi Sinh nghe rõ tiếng
tấm màn vải ở cửa vắt lên trước gió, tiếng dép đi nhẹ nhàng, gần đến bên
chàng... Sinh cố hết sức cắn môi để đè nén cơn giận dữ đang sôi nổi trong lòng,
nắm chặt tay hơn nữa cho khỏi rung động cả người.
Tay vuốt nhẹ trên tóc Sinh, vợ chàng
đưng sát hẳn ngay bên người. Nàng giở giấy ra, lấy dao cắt bánh, vui vẻ:
- Anh xem bánh này có ngon không? Em mua
ở hàng Trống kia đấy. Miếng thịt ướp này là hạng ngon nhất, em đã phải trả đến
năm hào đấy, anh ạ. Để em cắt cho anh nhé. Hinh như anh đói lắm thì phải. Em
cũng thế. Thôi chúng ta hãy ăn cho no đã, rồi sẽ liệu sau...
Nàng cắt xong miếng thịt ướp, xếp lên
đĩa, tươi cười nói tiếp:
- Kìa, anh ăn đi chứ? Thật là may cho
chúng mình quá. Nếu hôm nay em không gặp bà Hiếu thì không biết chúng ta làm thế
nào nhỉ?
Nàng vỗ vào vai Sinh, lay chồng:
- Làm thế nào? Lại nhịn như mọi hôm, chứ
còn làm thế nào nữa, anh Sinh nhỉ! Anh nên cám ơn bà ta đi. Bà thật là một người
tốt, hiền hậu biết thương người. Em vừa mở miệng hỏi, thì bà đã lần ruột tượng
đưa ngay cho em 15 đồng tất cả đấy, anh ạ...Cuốn giấy bạc anh chưa đếm à? Em
không nói dối anh đâu.
Cái giận của Sinh lên đến cực điểm:
chàng không nén nổi nữa. Cái tên bà Hiếu làm chàng uất ức, vì chàng rõ những nhời
giả dối của vợ chàng, giả dối một cách khôn khéo, tự nhiên như thật vậy...Mai lại
đến nỗi như thế ư? Đôi mắt trong, cái khuôn mặt hiền hậu như thế kia không ngờ
lạicó thể giấu được những sự tối tăm như bây giờ...
Vùng mạnh cánh tay, Sinh hất Mai ra xa
như người ta hất một con vật đáng ghê sợ. Mai lảo đảo lùi lại sau ngã dúi vào
tường, vành khăn tung, tóc xổ. Nàng giương to con mắt ngạc nhiên nhìn chồng:
- Ô hay! Anh làm sao thế?
Sinh cất tiếng cười, hai hàm răng rít
lên, cái tiếng cười ghê gớm như tiếng cười của một người điên:
- Làm sao à? Cô lại còn hỏi tôi tại làm
sao nữa...Thôi, đừng vờ đi, đừng giả dối nữa...
Sinh mở bàn tay giơ ra tờ giấy gấp đã
nát nhàu:
- Thế cái giấy gì đây mới được chứ?
Mai trông thấy mặt xám đi, hai tay ôm lấy
đầu, người run lẩy bẩy. Giọng nói của Sinh càng thêm vẻ chế riễu, mỉa mai, chua
chát:
- Bà Hiếu tử tế đấy! Úi chà! Nào là bà ấy
tử tế, nào là thương người, nào là hiền hậu... Sao không nói, bà ấy hẹn đến đêm
nay lại đến nữa.
Mai cúi đầu ôm mặt khóc nức nở. Cái tiếng
khóc ấy không làm cho Sinh bớt giận, lại chỉ làm tăng thêm lên như ngọn lửa đổ
thêm dầu. Càng nói Sinh lại càng thấy cái giận như sôi nổi, bồng bột trong
lòng. Mai sợ hãi nép vào tường, thổn thức, ngập ngừng, khẽ gọi:
- Anh Sinh...Anh...
Sinh như không nghe thấy tiếng, nói
luôn:
- Cô còn khóc làm gì nữa... Cô đi ngay
đi, đi ra khỏi cái nhà này, tôi không muốn thấy mặt cô một phút nào nữa. Cô cầm
lấy cái này...
Sinh giơ tay vơ cuốn giấy bạc trên bàn
ném mạnh vào người Mai; giấy bạc tung ra rơi lả tả trên thềm. Chàng hất cả mấy
gói đồ ăn xuống đất, những mẫu bánh, miếng thịt bắn tung tóe dưới bàn...
- Không ai thèm ăn những thứ khốn nạn
này!
Rồi chàng mệt nhọc ngả người trên ghế,
hai tay dây mỡ ôm lấy trán, không để ý đến Mai đang sợ hãi giơ tay về phía
chàng cầu khẩn, van xin. Rồi nàng nấc lên khóc, kéo vạt áo che mặt, đi ra phía
ngoài.
Sinh cúi đầu ngẫm nghĩ; cái giận dữ đã
tan đi, để lại một nỗi buồn rầu chán nản vô cùng. Sinh thấy trong lòng nguội lạnh,
một cảm giác lạnh lùng như thắt lấy ruột gan. Nghĩ đến những ngày đói rét khổ sở
đã qua, đến mấy năm sống trong cảnh nghèo nàn, Sinh uất ức căm giận cho cái số
phận của mình. Nhưng tại sao lại có thêm một sự đau đớn nữa? Tại sao Mai trước
kia đã từng bao phen khổ sở cùng chàng, đến bây giờ đem thân bán đi lấy một vài
đồng bạc, tại sao Mai lại làm sự khốn nạn như giờ...
Bao nhiêu đau đớn trong tâm can làm Sinh
thổ thức, nghẹn ngào. Quả tim không đủ chứa nổi nỗi đau thương, Sinh gục xuống
bàn.
Một cơn gió hắt hiu thổi đến làm cho
chàng rùng mình. Bỗng nhiên tất cả người chàng chuyển động: chàng vừa thoáng ngửi
thấy cái mùi thơm và béo của những miếng thịt ướp mỡ còn dính ở tay.
Cơn đói lại sôi nổi dậy như cào ruột, xé
gan, mãnh liệt, ác hẳn cả nỗi buồn. Chàng muốn chống cự lại, muốn quên đi,
nhưng không được, cái cảm giác đói đã lan ra cả khắp người như nước triều tràn
lên bãi cát. Mỗi lần cơn gió, mỗi lần chàng ngửi thấy mùi ngậy béo của miếng thịt
ướp, mùi thơm của chiếc bánh vàng, mũi Sinh tự nhiên nở ra, hít mạnh vào, cái
mùi thơm thấu tận ruột, gan, như thấm nhuần vào xương tủy.
Sinh cúi xuống nhìn gói đồ ăn tung tóe
dưới bàn, chàng lắm lét đưa mắt nhìn quanh, không thấy Mai đứng đấy nữa... Khẽ
đưa tay như ngập ngừng, sợ hãi, Sinh vớ lấy miếng thịt hồng hào.
Sinh ăn vội vàng, không kịp nhai, kịp nuốt.
Chàng nắm chặt miéng thịt trong tay, nhây nhớp mỡ, không nghĩ ngợi gì, luôn
luôn đưa vào miệng...
Trong gói giấy, đồ ăn đã hết, chỉ còn những
cái vụn nhỏ dính trên mặt giấy bóng mỡ. Sinh thấy nóng ran trong bụng. Chàng ưỡn
người ra đằng sau khoan khoái thở dài. Nhưng chàng nhớ lại bức thư, cuốn giấy bạc,
nhớ lại tiếng khóc thổn thức của Mai nép bên tường, nhớ lại những lời khinh bỉ,
mỉa mai, chua xót. Chàng nhớ lại nỗi uất ức, đau đớn của mình...
Một cái chán nản mênh mông tràn ngập cả
người. Sinh lấy hai tay ôm mặt, cúi đầu khóc nức nở.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét
namkts57@gmail.com